Rageaholics anonymous

Det fyrste steget i tolvstegsprogrammet er å innrømme at ein har eit problem. At vi har dette problemet er det nok ikkje mange som veit, då vår føretrekte form for raseri er den passiv-aggressive. Men av og til tippar det over jamvel for oss, og då kan den heilage vreiden koma til syne. To særskilde personasjar er så provoserande av natur at vi ikkje har eit snev av dårlege samvit for å radbrekkje dei – verbalt, altså: Det er Stein Bjerkset og Liv Marit Grude. Etter Proffen-cupen i helga vil vi føye Svein Arild Naas Olsen til den lista, for å sitja og snakke i kvart einaste kort gjennom ein heil runde à tri spel, kvalifiserer eigentleg til halshogging – verbalt, altså. Det gjorde ikkje saka betre at makkeren vår i den runden var nettopp Bjerkset, som truga med å mergspalte Olsen, og kjølhale oss om vi ikkje tilkalla TL på same Olsen – non-verbalt, altså. For ein stor del gjev vi blaffen i det åttande og niande steget, som handlar om å søkje forsoning. Men vi kom òg skade for å vera krasse mot ein god ven og støttespelar gjennom mange år, og han fortener ei orsaking.

Riktig nok, Odd Roar "Keegan" Smisetfoss, synst vi det var i overkant å tvinge oss til å spela 5 kløver dobla der vi mangla hjarter ess, ess, dame i spar og hadde tiaren tridje i kløver mot kongen femte, spesielt sidan motpartens 3 grand knapt nok stod. Vi meiner òg det var feil å ta ut i 4 kløver på fire småe kløver då motparten dobla 3 grand. Sistnemnde kontrakt var åtte eller ni stikk avhengig av motspelet, men å sitja og surre i 4 kløver dobla på fire småe mot tri småe, var ikkje vår kopp te. Vi likte i kort sagt dårleg å gå 800 på båe dei to siste spela, i ei tevling vi låg an til å kunne vinne med ein sterk sisterunde.

Per Erik "Pil" Austberg, ein av avlidne Rune "Proffen" Brattgjerds beste vener og ein av Proffen-cupens nestorar, underheldt vakkert på klaviaturet under helgas tevling i Frimurerlogen. På veggen heng patinerte og glaserte rokokkoportrett av tidlegare vinnarar av tevlinga, som Per Nordland, Jan Emil Græsli, John Våge og underteikna. 

Men det er ikkje poenget. Alt det der eg bagatellar, og vi overreagerte. Det viktige er fylgjande: Heilt fram til denne siste runden, hadde sjølvsame Smisetfoss ved gjentekne høve snakka om at han skal kjøpe eit hus i Karibien, der vi skal få koma og bu i lag med han. Han sa ikkje meir om kva øy det vil bli, men det skal iallfall vera i Karibien, og resten av livet skal vi sleppe å bekymre oss for noko som helst. Så kvifor laga vi slikt drama kring dei nokre tusen grunkane vi tapte på ikkje å vinne Proffen-cupen (som vi forresten neppe hadde vunne uansett utfall av den siste runden)? I huset i Karibien treng vi openbert ikkje ei krone for å leva som grevar. Der kan vi sitja med Smisetfoss heile dagen, kvar einaste dag mange tiår inn i framtida, og hyle paraplydrinkar og diskutere dei to kløverkontraktane i siste runde av Proffen-cupen 2018. Vi skal berre attervende til gamlelandet ei helg før kvar jul, for å spela nye utgåver av Proffen-cupen, som nok vil gje oss endå mykje meir å snakke om. På attersyn i Karibien, Odd Roar! Eller for å seia som vi ofte har sagt, med den mest notoriske av alle rageaholics, George Costanza: "Serenity now, serenity now!"

Att kila upp til Nisse

Det har vore magert på denne vevstaden i ei god stund, det skal vi vedgå. Men etter tolv dårlege månader kjem alltid ei god helg. Som no i helga, då vi tok med sambuaren vår på ei utflukt. Det var ei gamal avtale oss imellom at sidan vi fekk dra på den sjudundrande ferieturen vår til Lakselv i sumar, måtte vi ha lyst til å spandere noko tilsvarande på henne litt seinare på året. Slik sett vil vi estimere at helga i Lakselv, der vi forresten budde og åt gratis, til slutt kosta oss ca. 20.000 kroner. Men noko må ein jo finne på. Takk til svigerforeldra våre som tok hand om barnet i helga; det ville kosta oss ytterlegare ei formue å leie anna barnepike.

Det vart så vi drog til Stockholm, der Vilde ikkje hadde vore på lang tid, og underteikna berre har vore på snøgg gjennomreise, på veg til ymse avkrokar i Aust-Europa. Så det kunne jo vera vel verd å sjå litt nærare på denne byen, som vi alltid har tenkt på som vakker og forlokkande. Vi kjenner han best gjennom vårt barndoms idol Cornelis Vreeswijk, og vi må seia at det var stort for oss å få sjå "in real life" alle dei songomsungne stadene vi berre kjenner frå musikken hans: Kungsträdgården, Nybroviken, Tunnelbanestationen, berre for å nemne nokre. Den gyllene freden rakk vi diverre ikkje å få med oss, men han er visst uansett ikkje heilt som på Polaren Pärs tid no lenger.

Svenskekongen, den døgenikten, var ikkje særleg glad for å sjå oss. Men det var i grunnen gjensidig. 

Vi såg jo at Pär, og Vreeswijk, saktens må ha hatt sitt å stri med i Stockholm. Det finst ei overklasse der i byen, det er det ingen tvil om. Vi gjorde ei synfaring i båt kringom Södra Djurgården, og såg dei utrulegaste feriebustader for eliten. Svenske tilstandar av verste sort! Men elles møtte vi mange hyggelege folk, nokre fåe av dei etniske svenskar, dei fleste hakket mørkare. Til dømes kom sjølvaste Hare Krishna hoppande forbi i ei av dei fornemme shoppinggatene, dansande og messande som alltid før, og det sette vi stor pris på. Sverigedemokraterna, som subba og sjangla nokre hundre meter bakom, fortona seg som svært anemiske i samanlikning.

Svensk jul på sitt fagraste. Vår gamle ven Per Sand var faktisk på elgfarm i Sverike ein gong, i Duved, men det er ei anna historie. 

Men shopping, ja ... Det galdt naturlegvis å få handla litt julegåver, eller iallfall ha planar om det. Vilde fekk kjøpt mange, det aller gjævaste var truleg ein kvensk kaffiost på Gamla stans julemarknad. Men personleg har vi som tradisjon å utsetja heile suppedasen til nokre fåe dagar før jul. Men vi hang no på, og kom med nyttige vink og innspel undervegs, primært: "Treng dei verkeleg det der?" Råda våre vart berre sjeldan tekne ad notam, men for å seia som Vreeswijks svirebror Fred Åkerström: "Sådan är kapitalismen, / otack är den armes lön." Men eit visst honorar for møda fekk vi for så vidt, i form av god mat og drikke som vi betalte sjølv. Men det var jo hyggeleg at Vilde i det minste ville eta og drikke i lag med oss.

Vi och Nisse Ferlin.

Vi vil gjerne la ein annan poet få avslutte vår vesle epistel frå Stockholm. På veg frå busstasjonen til hotellet kom vi nemleg over eit for oss tilsynelatande tilfeldig stelle, der to gamle polarar sat på ein benk og naut ein mellanöl på deling. Vi ville slett ikkje tenkt på denne asfaltpletten som eit torg, om det ikkje var for at det stod ein tridje mann der, ein mager statue, og at skiltet på veggen bar påskrifta "Nils Ferlins torg". Då hugsa vi eit vers av nettopp Nils Ferlin, ein diktar som heller ikkje Vreeswijk og Åkerström var ukjende med. Vi må ta det fritt etter minnet, etter ein annan fyr som òg tok det fritt etter minnet, men det er uansett ei passande oppsummering av helga vår i Stockholm.

Jag satt i stolen.
Nu är den tom.
Var tog jag vägen?
Har någon sätt mig?

I celebert selskap

I helga var vi på Austlandet for å spela i den såkalla eliteserien, 1. divisjon, i bridge. Køyreturen nedover i lag med Helgemo, Bjerkset og Forfot var svært hyggeleg, og det same galdt returen. Ikkje minst var det artig å stå over nokre halvkampar, ein luksus ein må kunne unne seg på eit femmannslag. Meir av slikt andre spelehelg! Bridgen var, som vanleg på dette laget, mildt sagt rufsete. Det forsvann vel om lag ein million poeng på alvorlege hjerneblødingar og polymorfe psykosar. Men mange andre var heldigvis like veike, så vi ligg berre litt under middels ved halvspela tevling. Ein utførlegare rapport kva gjeld det bridgetekniske, kan lesast i magasinet Bridge i Norge ein gong før jul.

Det vi må få nemne, i ei tid då det diverre blir meir og meir akseptert å skryte av seg sjølv, er den gjæve prisen vi vart mottakarar av no i helga. De har sannsynlegvis aldri høyrd om han. La oss samstundes påpeike at vi faktisk har vunne ein pris ein gong tidlegare, den endå meir obskure Eidsfjord Sjøfarm-prisen, for beste anekdote i bulletinen under lagfinalen på Sortland 2011. Men no i helga, altså: Ranik Halles pris. Han blir delt ut av organisasjonen Norsk Bridgepresse for bridgeskribleri og dilikt, ikkje naudsynlegvis kvart år, men når det passar seg slik. Vi har skrive mange slags artiklar om bridge opp gjennom åra, og det var nok dei som skaffa oss prisen, svært hyggeleg. Men hyggelegast er det jo å få føye seg inn i den gloriøse rekkja av bridgejournalistar som har fått prisen tidlegare, med namn som Boye Brogeland, Leif Erik Stabell, Knut Palmstrøm, Geir Olav Tislevoll, Jon Sveindal og Peter Bendik Marstrander.

Plakett vi skal få sambuaren vår til å hengje opp, då vi ikkje kan å bruke hamar og/eller spikar.

Det artigaste ved det heile er likevel personen Ranik Halle (1905–1987) , som har gjeve namn til prisen. Vi har eigentleg berre kjent han gjennom den vidgjetne konvensjonen "Halles 2 kløver", men no måtte vi nesten lesa oss litt opp på han, og det var ein svir. Visste du at han var russar? Han vart fødd Andronik Saradscheff i Baku i dagens Aserbajdsjan. Faren vart drepen i ein eksplosjon, då han var mellom verdas fyrste oljebrannsløkkjarar. Konsulen Halfdan Halle, ven av avlidne, gifte seg med enkja og adopterte guten, som såleis hamna i Noreg. Som vaksen vart han pressemann, ein svoren antikommunist og ein framståande figur i partiet Høgre. Då han langt om lenge kasta inn handkledet der i garden, var det etter konflikt med partileiar Kåre Willoch.

Ranik Halle, eigentleg Andronik Saradscheff. Han likte ikkje kvefs. 

Men alt det der kan få liggje, då Halle heldigvis hadde nokre briljante eigenskapar òg. Då tenkjer vi ikkje fyrst og fremst på det faktum at han vann ein haug med bridgetevlingar og skreiv fleire bridgebøker, men snarare på fylgjande kuriosa, som vi saksar frå Norsk biografisk leksikon: "Men helsetilstanden var ikke den beste. I alle år hadde han arbeidet til langt ut i de små timer, ved det hjemlige skrivebord eller rundt bridgebordene. Nikotinforbruket var formidabelt, og skadet lungene alvorlig. Han måtte gi opp sigarettene, men takket være smugrøyking ble han kjent med sin hage. Frisk luft var han ikke tilhenger av. Han var også livredd for veps, som han kalte "verdens farligste rovdyr" i en artikkel som VG slo opp på førstesiden. Han likte heller ikke mosjon. Da han fikk en sykkel i gave, trillet han den ned til kontoret, men der ble den stående i en årrekke; hjem var det for mange bakker. Han døde av kreft i 1987." Så de forstår vel kvifor vi er stolte av å ha vunne Ranik Halle-prisen!

Sumar på hall

To eller tri har venteleg sakna ein artikkel frå sumarbridgen, som vi faktisk produserte heile to artiklar ifrå i det Herrens år fjor. Her kjem omsider eit resymé frå i år, seint, men dårleg. Jamvel om du ikkje spelar bridge, må du gjerne lesa vidare. Dette oppkoket er nemleg nokså fritt for teknikalitetar, og høver såleis for ikkje-bridgespelarar òg, sjølv om innhaldet sikkert kan verke absurd, uforståeleg og skremmande.

Det kan kanskje fortone seg for dykk som at vi overhovudet ikkje har spela sumarbridge i år, men det har vi. Det var berre det at alt vart så frykteleg feil for oss, vi fekk det fullstendig om bakfoten heilt frå starten av. På den aller fyrste kvelden vår, i midten av mai, spela vi med den ikkje ukjende jarnbanearbeidaren John Kristen Våge. Denne vann vi i klårt, og dimed visste vi allereie at laupet var køyrd: Med ein slik storscore i botnen, sa det seg sjølv at flaksgrisen Våge kom til å vinne sumarbridgen i Bridgehuset 2018. Det vart altså frå start eit spel om andreplassen, den fyrste taparplassen. Sidan tok vi heile to kveldar med den kjende psykop, orsak, psykiater Aksel Hornslien, og hadde ikkje hellet med oss nokre av gongene. Som ein revansje tenkte vi å trø til med ein skikkeleg kalaskveld i lag med vår sporadiske makker gjennom mange år, matematikklærar Karl Morten Lunna. Men her gjorde vi den katastrofale feilen å køyre bil til spelinga, noko vi aldri har vore dumme nok til å gjera før. Ikkje berre vart vi veldig oppskjørta av den stressande trafikken ned mot sentrum, men i tillegg måtte vi altså sitja og gruve oss for heimturen, utan utsikt til eingong å kunne roe nervane fyrst, med den sedvanlege stensildrinken på Kafé 3B etter spelinga. Prosenten vår på bridgen vart på line med prosenten på Munkholm. Langt pokker ut på sumaren hadde vi altså berre tri teljande scorar, for berre éin score med kvar makker kan jo stå i samandraget, og desse tri var i sum elendige. Vi kjende oss demotiverte, ja, rett og slett ferdige med heile sumarbridgen.

Samstundes var det eitt særskilt bridgeandlet som nattstøtt heimsøkte mareritta våre, og det var oppsynet på inkassoinnkrevjar Bjørn Erik Althe. Han spurde oss allereie i fjor om å ta ein sumarbridge, men det passa oss aldri då. No i 2018 byrja vi frykte at kravet hans om sumarbridge fort kunne gå til inkasso, og vi bestemte oss for å skjera igjennom og få saka unnagjort. Så veike som prestasjonane våre hadde vore så langt i tevlinga, skreid vi til verket heilt utan forventningar. Vi var berre sjeleglade for å sleppe å køyre nedover igjen, då Althe kom og henta oss. Med seg i bilen hadde han sin noko fastare makker, brevdueoppdrettar og professor emeritus i kjemi Preben Cato Stabell Mørk. For aftanen skulle han spela med pensjonert dynamittforvaltar Jostein Ramberg, som sat i lag med oss i baksetet. Vi og Ramberg heldt oss svært rolege, ja, tafatte. Mørk og Althe, derimot, heldt eit leven av kataklysmiske proporsjonar i framsetet: Ein gong på 70-talet hadde nemleg Mørk fått eit inkassokrav imot seg, etter seiande fordi straumselskapet hadde vore altfor seine med å sende ut den opprinnelege fakturaen, noko han enno på ingen måte har gløymt eller tilgjeve. Althe gjekk truleg i barnehagen den gongen, men Mørk heldt han likevel personleg ansvarleg for heile tragedien. Althe nekta for så vidt ikkje for å vera innblanda i saka, men han argumenterte knallhardt for at skulda for fadesen openbert måtte liggje hjå Mørk sjølv, då inkassoselskapa er ufeilbarlege. Det krev sin mann å tala ein fetert professor midt imot, ikkje minst når vedkomande òg har vore ei stor stjerne innan bridgen. Så vi fekk ein fornya respekt for Althe under denne køyreturen, og dimed gjekk det òg sjokkerande bra med spelinga vår.

For ei ulykke! På grunn av denne glimrande prestasjonen, ein av våre sterkaste nokon gong, hamna vi likevel "i poss" i samandraget før den aller siste sumarbridgekvelden. Vi rekna på det, og drog den slutninga at vi knapt trong over middels på denne aftanen for å ende i premierekkja. Så mange kroner hadde vi allereie investert i sumarbridgen 2018, at det ville vore for gale å ikkje gjera eit siste forsøk på å få med seg ein premie. Under den heidundrande aftanen med Althe vart vi forresten litt oppelda ved kjensla av kor artig det ein sjeldan gong kan vera å spela bridge, så vi vurderte faktisk seriøst eit tilbod som melde seg frå den kjende ungdomsskulelærar Jørgen "Jøgge" "Molbo" Molberg om å spela med han i lagtevlinga under Steinkjer cup komande helg. Det vart avtala at vi to skulle ta den siste sumarbridgen som ei øving til tevlinga på Innherad. Med ein så god makker var det vanskeleg, sjølv for oss, å unngå middelsstreken. Åttandeplass i samandraget gav akkurat den siste premien, kr. 500. Når vi altså har spela seks sumarbridgar à kr. 80, og i tillegg hatt utgifter til transport og øl/lettøl, kan det ikkje stikkast under stol at årets sumarbridge vart eit gedigent tapsprosjekt for oss, ikkje minst emosjonelt. Men det hadde sjølvsagt vorte endå mykje verre om vi ikkje hadde hamna i premiane. De kan jo gisse fyrst, og så sjå på lista, kven som stakk av med sigeren ...

John Kristen Våge med fyrstepremien frå årets sumarbridge i Bridgehuset. Han kan openbert pensjonere seg no, men er så glad i å reise rundt og representere Noreg i dei internasjonale jarnbanebridgemeisterskapane at han nok held fram i jobben sin som pukkgravar i mange tiår enno. I ungdomsåra våre spanderte du mang ein øl på oss, John, og vi veit vi sa at vi skulle spandere ein på deg ein dag, men no kan vi vel kanskje sleppe? Fotografi ved Haldis Guttormsen. 

Vi spurde nyleg den ein gong så aktive og velspelande EDB-seminarist Tor-Ove Reistad om kvifor han har slutta med bridge. "Eg veit," svara han, "at om eg berre møter opp på ein einaste liten sumarbridge att, vil eg straks bli fanga i årevis i eit garn av førespurnader om sumarbridgar og klubbkveldar og rundekampar og det som verre er, frå den eine tullingen verre enn den andre." Han nemnde nokre konkrete namn òg, utan at vi skal repetere desse her. Litt såleis var det altså med oss og Steinkjer. Men det var forbausande morosamt å spela der inne, bortsett då frå den siste kampen, då vi surra vekk ytterlegare 1250 kr. i premiepengar. Men vi kom på andreplass, og fekk med oss ein fin slant likevel. Takk til Molberg, og takk til lagkameratane, kraftmogul Glenn Frode Grøtheim og profesjonell gambler Johan Petter Tøndel.

Ein fredeleg seinsumarsundag i vårt nye fylkes administrasjonssentrum verkar kanskje som ei verdig avslutning på årets sumarbridgeinferno? Nei då. Sumaren er kanskje over her nord i fylket, men i Soknedal varar han enno i fleire veker, heilt ut september. Vi skal ha ein siste sumarbridge der oppe no snart, i lag med einbeit fysioterapeut Stein Bjerkset, ein slags tradisjon. Med ei god avslutning har han faktisk moglegheiter til å vinne samandraget der i dalen, og det har vi tenkt å hindre han ifrå. Ha ein flott bridgehaust, ludomane desperadoar.

På beina

Vi har vore i ei særstilling dei siste vekene, fordi vi framleis har att litt av den såkalla papapermisjonen vår, samstundes som dottera vår så smått har byrja i barnehagen. Dimed har vi nokre timar kvar dag der vi i prinsippet kan gjera kva i granskogen vi vil. Uvane som vi er med ein slik luksus, maktar vi naturlegvis ikkje å forvalte han på eit fornuftig vis, og har stort sett greidd å skusle vekk kvar einaste sekund til no. Som til dømes forleden dag, som er den vi skal fortelja om her, då vi fekk det innfallet at vi skulle gå til byen. Gå, altså, ikkje ta buss, noko som er vesentleg raskare. Ikkje nok med dét, vi ynskte endåtil å styre unna den sterkt trafikkerte beinvegen, og i staden velja ei meir obskur og snirklete rute.

Dei som no trur at vi skriv dette for å skryte av den ekstremt sporty stilen vår, tek grundig feil. Nei, vi skriv det for å skryte av den utsøkte evna vi har til planlegging og strukturalistisk tankegang, kort sagt genialitet. Føremålet med denne vandringa var nemleg ikkje berre ein-, to-, tri- eller firedelt, men heile femdelt. Një: Vi følte at vi trong litt stoff til denne bloggen, der det har vore tynt med oppdateringar i lengre tid, og vi tenkte at vi sikkert kom til å oppdage eit eller anna nemneverdig langs vegen. Dy: Vi ynskte å kjøpe peparrot og pastinakk til ein slags middagsrett, som riktig nok skulle syne seg å bli ganske medioker. Grunna omorganisering har Coop-butikken på RS, Risvollansenteret, mangla jamvel desse elementære matvarene i det siste. Tre: Vi hadde fått i oppgåve av sambuaren vår å byte eit uhøveleg klesplagg tilhøyrande dotter vår, mot ein tilgodelapp på ein barneklesbutikk. Katër: Vi ynskte å intervjue ei samestudine med sikte på ein artikkel i avisa Ságat om Saemien Studeenth Tråantesne, samisk studentforeining i Trondheim, og hadde avtalt å møte henne i sentrum. Pesë: Vi ville gjerne spare pengane det kostar for bussbillett ned til byen, og heller berre ta bussen opp att. 37 kroner er mykje pengar i 2018.

Mange vil kjenne oss som typen som liker å sitja, sitja inne og pimpe når sola skin. Men det kan vera interessant å sjå på tilhøva utomhus òg. På denne turen fekk vi faktisk oppleva nokre delar av byen vi knapt nok har kjent til tidlegare, fordi dei er så avsidesliggjande, nemleg Vestlia og Othilienborg. Vi meinte å ta forlokkande bilete derifrå med smarttelefonen vi nyleg har vorte påtvinga, men den hersens tingesten dreiv og sette seg sjølv i flymodus, så det vart ikkje noko av det. Det var ikkje før vi plutseleg og mirakuløst dukka opp på Moholt, at telefonen fann det for godt å gå ut av flymodus att.

Undergang under E6 på Moholt. Det var ikkje dette vi eigentleg tenkte å ta bilete av, men slik vart det altså, då den fordømde telefonen i det lengste var i flymodus. 

Deretter gjekk det slag i slag bortover mot Valentinlyst og Tyholt, gamle og kjære trakter for oss. Her låg nemleg kjellaren vi budde i då vi fyrst kom til Trondheim som bondestudentar. Men han er sikkert fylt att med sement for lengst, og vi ville ikkje risikere å få humøret øydelagt ved å gå nedom der. Vi snakka ikkje til nokon, men vi nikka til fleire, ikkje minst mange dyr. Ja, vi såg faktisk både brunsnigel, kråke, ku og hest under vandringa, sistnemnde både ståande og sitjande. Vi ordna oss så vi kom ned forbi Festningen, eit anna vakkert område. Men opphaldet her vart diverre skjemma av ein slags festival dei dreiv og planla, med eit skyhøgt støyvolum allereie under øvingane. Når vi blir åtekne av Iran, som alle ser ut til å frykte no, skal festningsverket vårt altså forsvarast av fulle folk som ikkje høyrer bombene for berre diskomusikk. Godt å vita!

Blinkskot: Nidarosdomen og Kristiansten festning i eitt og same bilete. De skal vera glade for at dette er eit bilete og ikkje ein film med lyd, for det var reint hustrig kva katzenjammer som skar oss i øyro der vi stod og fikla for å få telefonen ut av flymodus.

Internett estimerte på førehand éin time og sju minutt på den beinaste vegen frå Risvollan ned til sentrum. Men vi brukte nesten nøyaktig så lang tid inkludert alle omvegane og alle gongene vi gjekk feil og måtte snu, og ikkje mist alle pausane vi måtte ta for å prøve å få telefonen ut av flymodus. Hadde vi hatt ein stegteljar, ville han nok ha synt ein del steg, men det har vi ikkje, og det skal vi aldri få. Men vi kjende at vandringa tæra på isteren, det gjorde vi, og vel framme i sentrum måtte vi omgåande utjamne energitapet ved å eta ein enormt god lunsj på kafeen Thai Thai på Trondheim torg. Det var såkalla buffe, endåtil med kaffi og kaker inkludert.

Ved målet, der og då ein lykkeleg augneblink. I ettertid ser vi at telefonen på dette tidspunktet openbert var på veg inn i flymodus att, og der er han enno.

Endå ein strek i gleda skulle det diverre vi bli: Vi fann pastinakk, men peparrot greidde vi ikkje å lokalisere på ein einaste butikk i heile Trondheim sentrum. Noreg, det siste u-land! Likevel, alt i alt var det ein vill og poetisk tur vi seint vil gløyme. Takk til føtene, skorne og grunnen under dei.

Shabbat shalom

Som ingen vil hugse, omtalte vi for to år sidan ei såkalla byvandring i det jødiske Trondheim, i regi av vår bridgeven rabbi Ralph "Raffe" Buchmann og historikar Terje Bratberg. Dette var alt vi den gongen fekk med oss av den årvisse Jødisk kulturfestival. I fjor vart det ingenting overhovudet for vår del, men i år ynskte vi ein revansje. Så vi kika litt på programmet, og oppdaga noko som verka svært forlokkande fredag aftan, nemleg ei vaskekte jødisk sabbatsfeiring. Her kunne vi slå ein haug med fluger i ein smekk: Så lenge det ordna seg med barnevakt, kunne vi ta sambuaren vår med på noko passeleg romantisk, samstundes som vi igjen kunne glede Buchmann med vårt nærvær, glede oss sjølve med mat og vin, og til overmål lære om kultur, religion og anna. Så vi tinga to billettar, og susa nedover til Hotell Augustin i seinsumarsola.

Vi veit jo at mange av dykk er kritiske til Israel av relativt sosialistiske årsaker, medan andre av dykk er reine nazistar. Sjølve var vi sterkt israelsvenlege i barndommen og ungdommen, men kva kunne vi for det, oppvaksne som vi var i ein pinsekarismatisk heim. Alt vi høyrde var shalom, halleluja, hosianna, maranata, "Gå, Sion, din konung att möta, / Jerusalem, gläds åt din Gud," og så seint som i 2008 var vi faktisk i eit blautkakeselskap i Sandgata i samband med staten Israels 60-årsjubileum. Med åra har vi heldigvis byrja sjå ting frå fleire sider. Det er ingen tvil om at mykje av det Israel driv med er høgst kritikkverdig, og at så mange kristne er så opptekne av å forsvare denne staten som strengt teke har svært lite med kristendommen å gjera, framstår for oss som ein smule merkeleg. Samstundes er det liten grunn til at vi skal skrive om Israel her, for det er heldigvis ikkje slik at dei jødane som framleis bur i andre land, naudsynlegvis ber ansvaret for syndene til staten Israel. Det går altså fint an å vera ein ven av den jødiske kulturhistoria, som jo må seiast å vera uhyre interessant, utan å vera ein støttespelar for den israelske krigsmakta. At det blir arrangert ein jødisk kulturfestival i Trondheim, med den lange jødiske historia her i byen, er i grunnen berre på sin plass.

Mames Babegenush, briljant dansk klezmerband med mellom anna dragspel og flygelhorn.

Buchmann møtte oss så å seia i døra på Hotell Augustin. Han og dei mest ihuga hadde sjølvsagt allereie vore på gudsteneste i synagogen, dit vi diverre var forhindra frå å dra. Ved langborda måtte Raffe naturlegvis sitja i lag med sjølve sjefsjøden, Ervin Kohn frå Oslo, som hadde ansvar for å leie publikum gjennom kveldens seremoniell, med ymse songar på hebraisk, signingar av vinen og fletteloffen, og så bortetter. Til vederlag kom Buchmann bort til oss under forretten, gefillte fisch, ei form for kalde saltfiskballar, for å forsikre oss om at vi åt godt av vår chrain, eit tilbehøyr laga av peparrot, gjeve farge av raudbetar. Dette kan vera litt kvast, men Buchmann visste openbert ikkje kor glade vi er i wasabi, for vi fann denne greia aldeles utsøkt, som alt anna som har med peparrot å gjera. Hovudretten var salt lammekjøt og gjekk under namnet brust, nok eit jiddisk ord, då heile måltidet jo hadde opphav i eit nord- og austeuropeisk eller såkalla askenasisk jødisk miljø. Til dessert fylgde ei snedig greia kalle kugel, kald bandspaghetti sydd i hopp til ein slags muffin, krydra med kanel og greier, nokså fiffig. Jødane er ikkje fråhaldsfolk, som de veit, så ein trong ikkje sitja tyrst heller. Til overmål var det fleire underhaldningsinnslag, frå ymse musikantar som skulle opptre i større skala vidare under festivalen. Det var fyrst ein verdskjent klezmerfiolinist frå New York kalla Alicia Svigal, dinest det sprudlande ensemblet Kleztory frå Canada, og så det danske bandet Mames Babegenush. Vi liker klezmermusikken svært godt, han er mildt sagt livleg, og minner ikkje så reint lite om sigøynarmusikken far vår pla spela frå rumenske videokassettar, der alt vart kaos då ein masse høns plutseleg kom flygande opp frå ei kurv i salen og inn i skjermbiletet. Men tankane går saktens òg til Isaak Babel, Fortellinger fra Odessa, eller for den del Jonathan Safran Foers elleville Alt blir klart og betydelig. Neste år vonar vi det blir Matisyahu. Den jødiske kulturen er rett og slett eventyrleg rik, det kan ikkje stikkast under stol. Vi skulle ha reist oss og dansa, men ville ikkje risikere at den nokså laustsitjande kippaen ramla av hovudet vårt. Det gode var at vi då hadde nokre krefter att også etter arrangementet, til å gå og ta ein drink med Vilde, og fordøye dei mange tusen inntrykka.

Frå dei mange til dei fåe

Vi studerte i vår tid nordisk litteratur, og det er jo flott det. Men ein kan bli litt metta, for kva er det eigentleg folk skriv litteratur om her på berget? Luksusproblem, stort sett berre luksusproblem. Fåe i Noreg har anna enn luksusproblem. Då reknar vi med oss sjølve, naturlegvis, vi er truleg dei mest forvente, sybarittiske og innbilske av alle, skriv ikkje om anna enn tull og tøys, men prøver å framstille det som "viktig", "interessant", "klokt". Poenget er: Det løner seg sannsynlegvis å lesa bøker av utlendingar, og då meiner vi veldig utanlandske utlendingar, ikkje andre skandinavar, vesteuropearar, vestlege. Då kan ein lære om dei interessante delane av verda, der folk verkeleg har verkelege problem å stri med. Vi vil seia det så sterkt at jo lengre unna Noreg ein forfattar har opphavet sitt, di betre. No skal det seiast at Trondheims antipode ligg langt pokker i vald i Sørishavet ein stad imellom New Zealand og Antarktis, men de forstår kva vi meiner.

Aberet er at mange bøker frå fjerne himmelstrok aldri blir omsette til eit tungemål ein som nordmann kan fatte kvidderet av. Men det hender heldigvis at nokon tek seg bryet med å gjera eit slikt storarbeid. I tilfellet Mann, tiger, som boka heiter på norsk, har omsetjinga riktig nok gått via engelsk. Det er forståeleg, for kor mange i Noreg meistrar indonesisk? Forfattaren av denne fantastiske romanen, Eka Kurniawan, kjem nemleg frå Java. Labodalih Sembiring har omsett verket til engelsk, Hedda Vormeland førd det vidare til norsk.

Briljant roman. Eka Kurniawans Mann, tiger.

Det er betre at de set dykk ned og les boka, enn at vi skal lire av oss eit voluminøst handlingsreferat og ein kvasiintellektuell analyse. Men vi kan seia såpass at romanen krinsar kring eit drap. Men det er inga tradisjonell kriminalhistorie, for vi får vita namn på både mordaren og offeret i fyrst setning. Likevel held forfattaren oss fanga i grepet sitt, idet han meisterleg manar fram den triste familiehistoria som gjer den unge hovudpersonen til drapsmann. Språket er rett på sak, poengtert og pregnant, og likevel gjev Kurniawan eit tillitvekkjande bilete av eit heilt lokalsamfunn, og av ein kultur vi for vår del veit altfor lite om. Vi skal på ingen måte påstå at heile Indonesia kan lesast inn i denne eine romanen, for det dreier seg trass alt om eit enormt land både i utstrekning, folketal og kulturell diversitet. Di smartare er det jo å skjerpe sansane og fylgje med, når det byd seg ein sjeldsynt sjanse til å få eit innblikk i denne store, fjerne øynasjonen.

Det romanen i botn og grunn handlar om, er vel å merkje internasjonalt. Vi kan oppsummere det med eit einaste ord, fattigdom.  Heilt konkret materiell og økonomisk fattigdom, av det slaget som var utbreidd i Noreg for ikkje lenge sidan, og som framleis held enorme folkemengder nede den dag i dag. Sjølv om dei forskjellige karakterane i romanen har varierande motiv for dei negative handlingsmønstra sine, er det fattigdommen, og avgrunnen mellom dei fattige og dei rike, som driv forteljinga fram mot katastrofen ho både byrjar med og sluttar med. Her i Noreg kan vi skrive så blekket fyk om tidsklemma i kvardagslivet og kjønnsrollefordelinga i ekteskapet og det evinnelege spetakkelet i sosiale media. Vi har mat, hus og klede, hyggelege og interessante jobbar, masser av innhaldsrik fritid, og alt dette basale tek vi for gjeve, for noko vi fortener og har rett på. Men om ein bur i ei rønne og knapt har mat til seg sjølv og ungane sine, korleis skal ein då makte å skrive bøker? I Mann, tiger har Kurniawan greidd eit sant kunststykke, nemleg å gje ei røyst til nokre av desse "jordas fordømde", for å bruke Franz Fanons mest kjende frase. Dei finst det uhorveleg mange av, men kor ofte les vi skjønnlitteratur som handlar om dei?

Gudar i buskane

Det er veldig artig å kjenne ein del musikalske menneske. "All kunst strever etter å bli musikk," skriv Lars Norén, "også musikken." Ikkje at vi skal skryte på oss å vera kunstnarar. Men vi liker jo å skrive, som de smerteleg har registrert, og den beste sjansen vår for å nå eit publikum av ein viss storleik, er nok å få det vi skriv omsett i musikk. Då treng vi hjelp av vener, for sjølve kan vi lite eller ingenting om musikk. Vi liker å høyre forskjellige artistar og instrument, naturlegvis, vi vil påstå at vi har ein allsidig musikalsk smak. Men vi veit ikkje skilnad på ein einstroken giss og ein punktert ass, for å seia det såleis. 

Vår gode ven operasongaren Sverre Johan Aal, som vi opprinneleg kjenner gjennom bridgen, har opp gjennom åra engasjert oss i nokre småe og litt større skriveoppdrag, der målet har vore å gjera det skrivne til musikk. Etter vår meining er han ein framifrå tekstforfattar sjølv òg, korleis skulle han elles kunne prestere fylgjande line i ei omsetjing av Mozarts kjende katalogarie til trøndersk: "Det e alle slags damer, / både negra og samer." Men han meiner openbert at vi har det vesle ekstra. Difor fekk vi førespurnad om å skrive libretto til ein opera han kunne setja opp i heimbygda si, Øvre Kvam i Steinkjer kommune.

Vi var ikkje tunge å be, sjølv om vi fyrst ikkje hadde aning om kva vi skulle skrive om. Men vi måtte tenkje i retning humor, ikkje for avansert, noko som kunne gjerast visuelt og fengjande for alle slags damer, både negra og samer, og for alskens menn òg for den del. Tilfeldigvis hadde vi på den tida nettopp fått Knut Ødegårds nyomsetjingar av diverse Edda i julegåve, og det slo oss at den gode, gamle Trymskvida kunne vera noko. Dimed var det gjort. Aals songarkollega Simon-André Jacobsen fekk i oppgåve å komponere musikken, og vi byrja lire av oss tekstar han kunne vri sin musikalske hjerne ikring. Ein god del fram og attende måtte det nesten bli, for vi er ikkje akkurat meritterte librettistar, og det ordtunge babbelet vårt kunne nok stundom vera vanskeleg for komponisten å ta seg fram i. Men det vart eit sluttprodukt til slutt, eit vi ikkje følte at vi trong å skjemmast av, jamvel om teksten inneheldt ein del formuleringar så skammelege at vi aldri sjølve ville teke dei i munnen vår.

Frå bryllaupsfesten. Siv, ståande, held tale til si venninne Frøya, eigentleg Tor. Til venstre Loke, bortom Tor den forventningsfulle brudgommen Trym. På flankane sit bryllaupsgjestar, svigermor, prest, klokkar og meir. Foto ved regissøren.

Alle kjenner vel soga i Trymskvida, som i operaen ikkje avveik nemneverdig frå originalteksten: Jotnen Trym (Sverre Johan Aal) stel hamaren til Tor (Lars Eggen). Trym krev den fagre Frøya til vederlag om han skal gje Mjølner attende. Men Frøya figurerer ikkje eingong på scena, så uaktuelt er det for henne å gifte seg med ein jotun. Gode råd er dyre, men heldigvis kjem den utspekulerte Loke (Simon-André Jacobsen) på at det går an å kle ut Tor som Frøya. Tors koleriske kone Siv (Nina Sætherhaug) har òg ein stor finger med i spelet. I andre akt kjem den løyndomsfulle guddommelege trioen til Jotunheimen, der det skal haldast bryllaupsfest. Her er det duka for full kulturell forvirring, kva gjeld manerar, språk, religion og ikkje minst kjønn.

Meir treng neppe seiast om handlinga. Vi blanda oss heller ikkje nemneverdig borti regien. Den profesjonelle Marit Grytnes Dullaert frå Kristiansund gjorde den jobben, og godt var det, for resultatet vart etter vår meining glimrande. Musikk og song sat naturlegvis som støypt, med Lars Eggens hustru Eva Holm Foosnæs bak klaveret. Både dei profesjonelle aktørane og dei mange amatørane frå Kvams kormiljø gjorde dertil sterke skodespelartradisjonar, og spesielt det fysiske artisteriet mesmeriserte oss. Den tidlegare ballettdansarinna Dullaert må ha hatt nokre svært effektive triks i ermet. Publikum såg stort sett ut til å vera nøgde, og billettsalet gjekk i grunnen bra til alle dei tri førestillingane. Sjølve køyrde vi oppover til fredagsshowet, og fekk etterpå vera med på feiringa bak sceneteppe i Skauna ungdomshus. Der var det nokon som trakk opp Trønderavisas blodferske melding av operaen, og den verka heldigvis positiv. "Imponerende buskopera," var ei utheva formulering. Riktig nok er vi usikre på kva som ligg i dette merkverdige uttrykket "buskopera", men personleg har vi alltid vore opptekne av flora, og forskjellige typar buskas tenkjer vi på som utelukkande eit pluss. Vi vil avslutte med eit lite utdrag frå librettoen, den forkledde Tors tale til brudgommgen. Dette er stor lyrikk, så hald dykk fast.

Ekteskapet det forvandlar
alt som er kult og bra
til eit forferdeleg rot.
Ekteskapet det handlar
om å gje og om å ta,
og endå overleve.
Den eine strekkjer ut ein fot.
Den andre tek imot,
og svarar med ein neve. 

Vi to kan aldri einast.
Såleis må det vera.
Vi har ikkje same kropp.
Min er vakrast, reinast.
Finst ingenting å gjera
med allnaturens lover.
Mannen er ein diger flopp,
og kvinna er på topp
når samlivet er over. 

Og presten sa: "Tralalala"

Apropos tur, i samband med sumaren tenkte vi det kunne høve å ta ein tur i lag med sambuaren vår òg. Barnet har heldigvis ein del besteforeldre som villige til å ta seg av henne, og på lengre sikt er det jo gunstig for dei at vi bergar parforholdet. Men vi visste at vi ikkje kunne bli borte så lenge, og vi byrja tenkje: Kvar, innanfor rimeleg fråstand, har vi aldri vore før? Det var slik vi kom opp med Kristiansund, ein by som ligg berre ei kort båtreise frå Trondheim, men der vi likevel aldri har sett beina våre! Vi nemnde forresten planane for mor vår, og ho fekk ein velfortent psykisk knekk, då ho skjøna kor grovt ho hadde svikta som mor ved aldri å ta oss med til Kristiansund.

Ikkje berre dét, ho har heller ikkje lærd oss det minste kvidder om dette Nordmøres Paris. Vi har utelukkande kjent byen gjennom Knutsen og Ludvigsens gamle monsterhit "Kristiansunds nasjonalsang", som vi har på ein kassett. Då vi no gjekk til denne kassetten for å førebu oss til turen, måtte vi konstatere at teksten eigentleg seier fint lite om sjølve byen Kristiansund, for ikkje å nemne kulturen og historia hans. Vi tolkar det slik at skraphandlar Lund kjem frå Kristiansund, sidan det er dit Lina Larsen må dra når ho blir gravid med han. Men då har ho vel strengt teke ein grunn? Vi synst òg at bodskapen til Linas far er ein smule tvitydig. Han bed henne gløyme dei tunge sorgene sine, men konstaterer straks etterpå at "så mang en stund / med unge Lund / har blitt din skjebne". Kvifor heiter det eigentleg då i neste vers at "det er sant / at sorgen vant"? Kva er sorga? Barnet som smiler søtt? Og denne Lina Larsen, kven ho no eigentleg er for nokon, snur ho verkeleg ryggen til heimen sin før ho blir med barn? Eller er dette ei omskriving av den eigentlege kronologien, gjort av reint litterære omsyn?

Kort sagt sat vi att med fleire spørsmål enn svar etter å ha freista analysere denne teksten, og då vi gjekk på hurtigbåten i Trondheim, ana vi lite eller ingenting om kva vi segla til. Men det er for så vidt ikkje eit dumt å ha eit ope sinn. Reisa var i seg sjølv svært vederkvegande, for vi har aldri tidlegare vore med denne båten lengre enn til Hitra, og det òg må vera minst hundre år sidan. Men no fekk vi oppleva både Kjørsvikbugen ved Tjeldbergodden, historiske Edøya sørom Smøla, og med kikerten vår såg vi faktisk heilt ut til det gamle fiskeværet Grip. For Vilde var ikkje dette så spesielt, ho har vore på Grip og sunge, men heller ikkje ho hugsa stort av Kristiansund.

Like vindfullt som stemningsfullt i kystparadiset Kristiansund. Nordlandet sett frå Kirklandet. 

Vi har alltid vore kritiske til flate byar, dei blir fort uoversynlege og avflata også kulturelt, så slik sett er Kristiansund uhyre perfekt, då store delar av byen er skråning. Det var mildt sagt fredeleg der ein torsdag aftan, men det er jo eigentleg like greitt. Dei mange tomme bygningane gav oss hyggelege assosiasjonar til tragiskvakre byar som Honningsvåg og Vardø. Men til vederlag er husa i Kristiansund svært fargerike, i ein slik grad at byen blir kalla "den polykrome". Dette er ein av mange interessante faktoidar som kan og bør nemnast om Kristiansund, men tok Knutsen og Ludvigsen seg bryet med å syngje så mykje som eit pip om noko slikt? Artig er det jo òg med ein by på tri forskjellige øyer, fire såkalla land, der ein nesten gratis kan ta ein skyssbåt imellom øyene. No i dag er folk så opptekne av bruer, men slike kan ofte skjemme landskapet, noko dei for så vidt òg gjer i Kristiansund. Demonstrativt heldt vi oss til den gamle såkalla sundbåten.

Elles er det jo spesielt klippfisken som står i fokus i Kristiansund. Av alle fiskar som sym i havet, trur vi at dette må vera favoritten vår, kanskje i lag med peparrøykt makrell. Det var difor berre naturleg at vi gjekk på ein betre restaurant og pakka i oss klippfisk, og ikkje minst vitja det spennande klippfiskmuseet. Så skulle vi sjølvsagt ha teke eit bilete av Vilde flankert av Klippfiskkjerringa, som står i statueform midt i sentrum av byen, men av ein eller annan grunn fall dette i klippfisk. Eit plaster på såret var det då vi smaka på den andre lokale spesialiteten, "fishan" eller fish and chips. Restauranten som serverte dette var vel snarare verre enn betre, men retten smaka uansett fortryllande, tralalala, spesielt med mengder av eddik og salt. 

Nyperosa blømer framfor Kristiansund mekaniske verksted på Gomalandet, der båten Jern-Erna ligg inne til reparasjon. Generelt har byen slite med verknadene av oljekrisa, og ikkje minst forskjellig anna elende. 

Kort sagt er det ingen tvil om at vi ynskjer oss attende til Kristiansund. Vi har òg ein intensjon om å ikkje svikte så kapitalt i foreldrerolla som det mor vår gjorde i denne saka. Vi gjev difor eit høgtideleg løfte her og no, til vår eiga dotter, om at ho skal få oppleva Kristiansund før vi døyr. Ho må berre bli litt større fyrst. Innan neste sumar veit ho vonleg å verdsetja smaken av klippfisk.

Ođđa geassi

Det kanskje aller mest rørande nokon nokon gong har sagt til oss, kom frå vårtorskefiskaren Trond Bårdsen frå Hammerfest, busett i Tromsø: "Hugs at det er i nord du høyrer til," sa han, ein gong då vi diverre måtte avslå tilbodet om å spela ei bridgetevling med han i Skittenelv eller Paddeby. Store ord, og dei kan nok diskuterast, men dei gav oss ei god kjensle. I ungdomsåra i heimbygda vår Melhus følte vi oss ofte mistilpasse fordi vi ikkje visste forskjell på eit spett og ei sleggje. I Royal Tunbridge Wells, der vi residerte eit år, vart vi ofte uglesette fordi sløyfa vår var av bomull og ikkje sateng. I Trondheim ... Ja, kva skal ein seia om Trondheim? Det er ein fin by, men mange her trur dei er så hippe, kule og frilynte, noko vi aldri kan bli. Så at nokon langt der oppe på tundraen har teke oss under vengene sine, vel, det vermer.

Vi tenkte difor at vi skulda det høge nord eit attersyn, sidan vi ikkje har vore der på nær to år. Det er så mange stader i denne vidstrekte landsdelen vi gjerne skulle vitja, men som småbarnsfar har ein ikkje så mykje ledig tid, så vi fann det naturleg å prioritere Lakselv, der vi trass alt har budd i halvtanna år. Mange vil finne det merkeleg å dra på ferie til ein fjerntliggjande liten tettstad som har vorte kåra til Noregs styggaste, når flybillettane kostar meir enn ei reise til Paris eller Roma. Men dei som seier dette, har nok ikkje vore i Lakselv, eller iallfall ikkje opplevd så mykje rart der som vi har gjort.

Vi var nøye med å tinge oss vindaugsplass på flyet til Tromsø, og på Langnes olboga vi oss fram gjennom boardingen vidare til Lakselv, for å vera sikre på å få vindaugsplass òg på det vesle Widerøe-flyet. Vi veit nemleg kor utruleg flott flyreisa oppover langs kysten kan vera, om ein sit ved vindauga og er heldig med vêret. Passar ein på å setja seg på den rette sida, noko vi sjølvsagt gjer, kan ein fort få skode både Røst og Værøy, Lofoten, Andøya, Senja, you name it, og vidare inn mot Finnmark både Nord-Fugløy og fjordane i Loppa, Sørøya, Stjernøya, Seiland og meir. Det finst knapt ei større glede enn å sjå ei øy eller ein fjord ovanfrå og vita av forma kva han eller ho heiter. Men akk, denne morgonen var skydekket tett, som det skulle bli verande det meste av helga. Hadde det i det minste vore slik at flyet til Lakselv tek den vakre mjølkeruta som til dømes flya til Kirkenes gjerne gjer, Hasvik–Hammerfest–Honningsvåg–Mehamn–Berlevåg–Vardø–Vadsø–Kirkenes, skulle vi ikkje klaga. Men til Banak er det anten direktefly, eller som no ei lita mellomlanding i Alta, der vi har vore ein million gonger før. Av Finnmarks 19 kommunar har vi enno berre sett beina våre i 17, vi manglar Hasvik og Berlevåg, og det held oss vakne om natta.

Vel framme på Banak var alle sorger heldigvis gløymde. Vår gode ven islendingen Atli Konráðsson, som arbeider som gymnaslektor og dessutan driv med islandshestar i Lakselv, venta oss utanfor. Han køyrde oss fyrst til vaksenopplæringa, der alle hadde teke sumarferie andre enn rektoren. Men det var hyggeleg å møte att henne, for tida då vi arbeidde under leiinga hennar, og var lærar for 15 einslege mindreårige asylsøkjarar frå Afghanistan, var spesiell både på godt og vondt. Ingen av desse gutane er i dag att i Lakselv, berre nokre fåe av dei er overhovudet i Noreg, for dei fleste fekk avslag på asylsøknaden sin og flykta deretter ned på kontinentet, der dei no er spreidde for alle vindar. Vi stakk òg bortom den vidaregåande skulen, der det òg var nokså sumarstengt og difor svært glissent, men vi fekk då konversert nokre gamle kollegaer over ein kopp utsøkt traktarkaffi. Så skulle vi berre ein liten tur innom Spar-butikken i sentrum for å kjøpe nokre forsyningar, men dette tok halve dagen: Bak kvar hylle, mellom kvar vare på butikken møtte vi ein gamal kjenning vi måtte prate med. Her var Liv Annie Johansen frå kvenforeininga, fjellvandraren og røyefiskaren Arne Gustav Sorgmunter, Roy Werner Johansen frå bridgeklubben og kraftlaget, berre for å nemne nokre.

Lakselv sentrum ei sumarnatt.

Atli hadde på førehand lova oss ei seng i stallen eller campingvogna, men dei fasilitetane vi i praksis fekk til del, gav oss kjensla av å vera på eit luksushotell i New York eller Berlin. Vi fekk vårt eige rom i annekset, ei leilegheit vi delte berre med Atlis islandske ven Karl eller Kalli, som var komen til bygda for å sko hestar og setja opp eit gjerde. Ein svært interessant karakter, som mellom anna overraska oss ved å høyre på Sveinbjörn Beinteinssons messing av Voluspå klokka halv fem om morgonen. Atlis fem ungar snakkar òg islandsk, jamvel om dei er oppvaksne i Noreg. Denne helga var riktig nok ikkje alle å sjå, men det seier seg sjølv at stemninga på garden stod i taket då Island skulle spela kamp mot Nigeria i fotball-VM. Eigentleg heiar vi alltid på det fattigaste landet, og sjølv om Island saktens har hatt sitt å stri med, burde vi her definitivt ha heia på Nigeria. Men det våga vi sjølvsagt ikkje i ein slik husstand, og vi tok òg aktivt i del i gravølet då Island tapte 2–0. Det var til slutt ikkje anna å gjera for å gjenvinne humøret enn å ta ein tur bort på puben. Vi må diverre seia puben i éintal: Før var det såleis at kroa Åstedet låg på den eine sida av E6-en og baren Bankers på den andre, slik at ein kunne gå imellom både sju og åtte gonger i laupet av ein kveld, men no har Åstedet kveldsstengt på grunn av ein vasslekkasje. I det minste vart det enkelt å velja, og vi fekk ein haug av gamle vener servert på eitt brett. Det var rett og slett veldig koseleg å stå ute på plattinga og nyte ein doven Mack, med utsyn over den nattestille E6-en. Riktig nok angra vi på at vi gløymde vinterjakka heime, vi hugsa rett og slett ikkje kor iskald sumaren kan vera i Porsanger. Den famøse midnattssola såg vi ingenting til, berre midnattsregn og midnattsvind.

Men tru ikkje at vi drog til Lakselv på noko slags partytur, fokus var snarare på kaffi og småkaker. Noko vi saknar i Trondheim, der alle lever etter klokka og alskens plikter og vanar, er å ganske enkelt kunne gå og sjå om folk er heime. Er dei der så er det hyggeleg, er dei borte så var det fint å spasere seg ein tur. I Trondheim må ei avtale om ein halvtimes treff gjerast to månader i forvegen, i Lakselv er det snarare norma å koma utan førevarsel, og dørene står ulåste, og det er uhøfleg å ringje på eller banke på, ein skal berre gå inn. Vår gamle granne Håkon Sigfred Utsi, forresten materialforvaltar i bridgeklubben, venta oss med fortreffeleg pulverkaffi. Han snakkar langsamt og ettertenksamt om eksistensielle tilhøve av typen røyr og sluk, lauv og gras. Den gamle trøndske matematikklæraren Dagfinn Bakken, gift med reinhaldar på den vidaregåande skulen Edel, stilte både med ei kanne kaffi, sjokoladekake og noko slags lefse. Desse to snakkar meir effektivt og konstant, hovudsakeleg om detaljar i fjern fortid, og det var òg lifleg å kunne sitja i ei sky av ekte tobakksrøyk for ein gongs skuld. Ved eit vatn langt oppe i fjellheimen venta familien Gran, som spanderte både bålkaffi og ei blautkake ein måtte eta med hendene. Her var dialogen relativt sett meir normal. Det same galdt i huset til familien Nicolaysen midt i Lakselv sentrum, der vi òg var venta av vår gode ven journalisten Bjørn Arne Johansen. Han har flytt frå Lakselv, bytt arbeidsplass frå sameavisa Ságat til den meir allmennmenneskelege Finnmark dagblad, men han unnsåg seg ikkje for å køyre nokre timar frå Hammerfest for å møte oss.

Bjørkeskogen, fjella og Rappafossen sett frå Saarela gard, dette òg midt på natta.

Noko vi heller ikkje skal underslå, er den emosjonelle tydinga det hadde for oss å sjå att sjølve landskapet i Porsanger. Det svarte huset vi budde i for nokre år sidan, låg midt i den tette bjørkeskogen på dalbotnen, med utsyn mot dei stupbratte, svarte fjella der store fossar fell ned mot elva, Lakselva som buktar seg langs høge sandmelar nordover mot fjorden, den lange, breie Porsangerfjorden med dei tusen småe og store øyene. Atli tok med oss og Kalli på ein køyretur utover langs austbreidda, til kvenbygda Børselv, som ligg i eit belte av kvit dolomitt, og er ein svært spesiell og historisk viktig stad. På returen tok vi ein avstikkar bortom Hamnbukt, der den kriseramma Porsanger kommune etter mange års men og om har fått etablert ein såkalla seawalk, som skal lette tilgangen til denne uvegsame lappmarka for enorme mengder cruiseskippassasjerar. Det har kosta eit utal millionar, så mange at kommunen på eitt tidspunkt vurderte å selja rådhuset for å få finansane i orden. Førebels er ikkje så mange turistar komne, og vi tviler kanskje litt på at dei nokon gong vil sjå den magien som vi ser i denne utkanten av kongeriket, dette kalde og noko dystre arktiske landskapet. Men ein veit jo aldri. Uansett kva som måtte hende, vil det ikkje verke inn på det spesielle tilhøvet vi sjølve har fått til Porsanger og Finnmark, og vi føler oss trygge på at det høge nord vil helse oss like hjarteleg velkomne den neste gongen vi kjem. Vi fekk nemleg eit teikn, natt til sundag, då vi gjekk ut på jordet for å sjå Atlis dotter freista temje ein nykomen islandshest: På himmelen i nordvest, ein stad over den mektige Rappafossen, kika sjølve midnattsola fram frå ei glipe mellom skyene. Det vara berre i ein augneblink, men likevel.

Uglene er attende

Det har vore eit hol i stova vår, men òg i hjarta vårt. Tri ugler i skjel, laga av farfaren vår, har vore på avvegar etter at han døydde. Vi skal ikkje gå i detaljar om kven som kidnappa dei og har freista halde dei borte frå den rettmessige eigaren sin. Men det seier seg sjølv at det her er snakk om store verdiar både i kroner, øyro og affeksjonar, så vi kunne ikkje la saka passere. Uansett, no er uglene endeleg komne heim, pris skje Gud, og vi nyt kvar augneblink i lag med dei.

Desse uglene har alltid vore spesielle for oss. Det er ikkje berre det at farfaren vår laga dei med sine eigne hender, eller i det minste trur vi at han gjorde det. Men skjela han brukte, viss han no laga dei, var sjølvsagt skjel frå Melhus' beste matjord. Denne molda løyner enno mange spor frå dei fjerne åra rett etter siste istid, då heile dalen stod under vatn. Den gongen fanst det ugler som sumde i havet, som kjent, vandrande skrekkugler med augo store som tinntallerknar, og flygande ugler med skjel i staden for fjører, berre for å nemne noko. Alle likte dei å lesa, og mange av dei kunne òg skrive lange dikt og essays.

Dei tri uglene våre i typisk positur. I midten er Europas største ugle og fugl, hubroen. Til venstre finn vi ei typisk hornugle, medan ugla til høgre er den minste i Noreg, sporvugla.

Men det er ikkje berre det at dei er lynande intelligente. Heilt generelt er det noko eige med ugler. På kvissen på Antikvariatet var det ein gong spørsmål om kor mange ugleartar som lever heile året i Noreg. Den eminente medlemen Terje Røsand lista opp åtte på strak arm, nemleg kattugle, sporvugle, perleugle, haukugle, hubro, lappugle, slagugle og snøugle. Han rekna med at det måtte vera nokre fleire som han ikkje hugsa, så vi skreiv tolv på papiret. Men fasiten kom med ein festleg lagnadens ironi: Røsand kunne for mykje om ugler! Det riktige svaret var nettopp åtte, han kjende altså til dei alle. Det gjorde forresten òg den profilerte bridgespelaren Reidar Bårseth, hugsar vi, ein gong temaet kom opp til diskusjon på pizzeriaen på Sunndalsøra. Men! I tillegg er jordugla og hornugla i Noreg i sumarhalvåret. Dessutan kjem tårnugla gjerne på vitjing til Sør-Noreg, og dverghornugla dukkar innimellom opp. Merk òg: På alle fornuftige dialektar heiter det sjølvsagt "ei uggel", til liks med "ein fuggel".

På taterjakt

Trass i alle lastane og skavankane våre, ynskjer vi å bli ein så god far som råd er for dottera vår. Det var difor vi nyleg tok henne med på ein tur til det historiske Hølet oppi Flå.

Gjennom heile oppveksten høyrde vi knapt anna enn fabuleringar kring dette Hølet oppi Flå. Det var særleg farfaren vår, som generelt var lidenskapeleg interessert i lokalhistorie, som drøfta emnet dag ut og dag inn. Bittert er det då å tenkje på at han aldri, så lenge han levde, fekk teke med sonen sin, far vår, til det fordrøymde Hølet. Det kan framstå som puslete og daddelverdig. Men hugs at dette var ei anna tid, og fråstandane mellom Melhus og Flå var enorme, over hundre gonger så store som dei no er. Minst eit år på geiteryggen ville ei slik ferd ha teke, kvar veg, og det gjennom eit ugjestmildt og framandt landskap fylt til randa av dei fryktelegaste buskmenn og kannibalar. Vidare kan ein kanskje dadle vår eigen far, for at han ikkje retta opp synda til far sin, og tok med oss, sonen sin, til Hølet oppi Flå. Men han må frikjennast på alle tiltalepunkt: Han visste jo slett ikkje vegen.

No er det nye tider, breie vegar og automobilar har gjort verda mindre. Flå er ikkje lenger det utilgjengelege Shangri-La det ein gong var. Vår gode ven Erlend Gaustad har faktisk ei mor som bur der i kverven. Så då han nyleg var heime frå Sunnmøre for å vitje mor si, og ringde og inviterte oss med til nettopp Hølet oppi Flå, då var vi ikkje tunge å be. Vi kledde dotter vår i pesk og komagar og la oss på hjul, eller kva det heiter.

Dei som ikkje er så velorienterte i verdshistoria som oss, lurer kanskje no på kva dette Hølet oppi Flå eigentleg er for noko. Til dette må det seiast at ei så kompleks og mangefasettert historie knappast kan ytast rettferd på ein tabloid blogg. Det er trass alt skrive tallause bøker, hefte, artiklar og songar om emnet, og vi skal lova dykk at farfaren vår fekk oss til å lesa og syngje dei alle, og det med glede. Men i kortform går historia som fylgjer: Singsåsbyggen Johan Fløttum (1893–1923) utviste alt i ung alder spesielle mystiske evner, som ville fått Snåsakallen til å likne ein professor i elementær aritmetikk. Han trong ikkje lesa ei bok, for han visste, utan å ha opna henne, nøyaktig kva som stod i henne. Folk frå fjern og nær kontakta han når dei trong hjelp, særleg med å finne att ting som hadde forsvunne. Då den vesle jenta Gudrun sporlaust forsvann i Kristiania i 1907, var det nettopp "Fløttumsguten" som måtte til pers og fortelja kvar det hadde vorte av henne. Det var mykje ansvar å leggje på ein 14 år gamal gut, men etter litt om og men "såg" han at jenta hadde vorte teken av tater, som naturleg var. Taterbanden hadde drege henne med seg til ein særskilt bergknaus i Flå i Trøndelag, og der oppe sat dei og ruga på henne, meinte Fløttum. Dette vart opptakta til eit nasjonalt hysteri av tragikomiske proporsjonar. På det meste skal over tusen menneske ha svinsa og svansa kring denne kollen i Flåmarka på jakta etter tatrane og vesle Gudrun. Då dei ingenting fann, gjekk dei ut frå at tatrane på eitkvart vis måtte ha forskansa seg inne i sjølve berget, og dei brukte difor dynamitt for å koma seg djupare inn og ned. Resultatet er tydeleg den dag i dag, på staden som har fått namnet Gudrunhula. Men vesle Gudrun, ho vart funnen daud i hovudstaden noko seinare. Ingen kunne prove at ein einaste tater hadde noko som helst med det å gjera, sannsynlegvis var det ei ulykke, og Fløttumsguten gjekk attende til å finne forsvunne sauar og gifteringar.

Ei av mange opningar inn i berget, ved Gudrunhula i Flåmarka. Her kan tater når som helst koma hoppande ut. Foto ved Line Ødevatnemorkgård.

Likevel heldt vi sjølvsagt augo opne for spor etter tater, då vi vandra i retning Gudrunhula med Gaustad og sambuaren hans Line Vatneødegårdmork. Dei hadde med seg dottera si, Maja, nokre månader yngre enn vår eiga Lindis. Alt dette var naturlegvis svært spennande for småjentene, for ingen av dei hadde sett ein ekte tater før, og dei var nok endå meir merksame enn oss vaksne på alle slags fotavtrykk i bakken og underlege lydar inne frå buskar og tre. Framme ved sjølve hula, kraup dei elegant og smidig inn i dei aller trongaste sprekkene i berget, i von om å få eit glimt av den eksotiske arten. Naturlegvis fekk dei streng melding om å vera forsiktige, for ein veit jo aldri kva tatrane kan finne på av spissbur og det som verre er, i sær no i hekketida. Det var ikkje fritt for at nokre vonbrotne tårer trilla over kjakane deira, då dei ikkje såg snurten av ein einaste liten fant. Men då fekk vi òg ein moral og ein lærepening ut av dagen: "Når de blir vaksne," sa vi til småjentene, "må de sprengje berget grundigare enn generasjonane før dykk har gjort."

Underteikna i Oslo

Vi føler vi bør fortelja dykk at vi nyleg var i Oslo igjen. Dette er jo ganske sensasjonelt, når vi så seint som i februar bortimot erklærte at vi aldri igjen skulle setja våre bein i denne syndas avgrunnsdjupe pøl. Men ærleg mann skifter meining, som kjent. Ikkje at vi på nokon måte har skift meining, vi meiner framleis at Oslo er helvetes åttande krins, men uansett. Poenget er at vi drog til Oslo fordi forlaget Cappelen Damm inviterte oss. Vi var så heldige å få nokre tekstar på trykk i debutantantologien Signaler 2018. Om det blir noko meir med denne skrivinga vil tida vise, vi vonar jo det, men ein skal ta sorgene på forskot. I det minste fekk vi oss ein dag i sola, bokstaveleg talt. Forlaget spanderte reise til Oslo og rom på Cochs pensjonat, og dei stelte til eit litterært seminar, baud på middag på pikant restaurant, og heldt ein såkalla sleppfest for oss om kvelden. Heile vegen spanderte dei alt ein måtte ynskje av drikke, men vi greidde å moderere oss såpass at vi enno kunne stå på beina då vi skulle ha høgtlesing frå tekstane våre, framfor ein haug med frammøte frå hovudstadens kulturelle elite. Dimed skjemde vi oss ikkje heilt ut på scena, og meir kunne vi aldri ha drøymt om. Utover dette, er det tri aspekt vi vil trekkje fram som interessante ved den store reisa vår.

Primo: Då vi kom fram om morgonen hadde vi ein time å slå i hel før seminaret, og som den opne og nyfikne personen vi er, brukte vi denne stunda til å gå rundt og inhalere den vamle eimen av storbyen. Vi rekna med å møte både Wergeland, Hamsun og Bjerke på den forvirra vandringa vår gjennom Pilestredet og Spikersuppa, men i staden vart det ein ganske annan kjendis vi gjekk oss borti: Trond Giske! Så gale hadde vi aldri trudd det kunne bli. Men det vil glede lesarane å høyre at vi gjorde plikta vår, vi skjelte den svinepelsen ut etter notar. Takk vera han og den kvalme framferda hans, har det vorte mykje vanskelegare for folk som oss å til dømes klaske tilfeldige kvinnfolk på baken. Sjølve er vi jo praktisk talt gift, og driv naturlegvis ikkje med den slags lenger. Men vi snakkar for alle dei single venene våre, som no knapt har ei einaste glede i livet lenger. "Synst du at dette er godt sosialdemokratisk handverk, din fusentast?" spurde vi den taskenspelaren Giske. Som venta hadde han ikkje noko svar.

Secundo: Det litterære seminaret gjekk føre seg i Cappelen Damm sine lokale i Akersgata. Då det var over utpå ettermiddagen, hadde vi litt tid før nemnde middag på rustikk restaurant. Vi tenkte difor å freista finne pensjonatet, så vi kanskje kunne få bytt frå havresekk til bukse før selskapet. Men vi kom oss ikkje ut! Forlaget synte seg å vera ein labyrint av verste sort. Vi spurde fleire av dei fast tilsette om vegen til utgangen, men alle svara oss på kav austlandsk, og vi forstod ikkje eit ord. Overalt møtte vi veggar og stengde dører. Vi hamna borti ein naudutgang, og utløyste nesten brannalarmen. Ein av konsulentane måtte koma og leie oss steg for steg ned gjennom trappene. Ved utgangen mot den travle gata, spurde ho med ein fryktsam mine: "Er du sikker på at du greier deg no?"

Tertio: Etter sleppfesten kunne vi endeleg senke skuldrene, vi hadde greidd å gløyme episoden med Giske, og var nesten i halvgodt humør. Vi snakka med alt og alle, det vera seg ein kortfilmskapar frå Bodø, ein kvinneleg prest frå Vestlandet, ei dame frå Oslo med puddel. Vi vart med på ein bar, og folk byrja falle ifrå, men vi vart med dei siste attverande på endå ein bar. Denne låg, utruleg nok, på det infamøse Hotell Cæsar. Elegant og grasiøst, eller kva? Klokka var no ganske mykje, men ei psykedelisk diskokule rulla i taket, og ein platekusk sat og galopperte plater for absolutt ingen. Konsulentane var òg borte, altså måtte vi for fyrste gongen tinge drikke på eiga hand. Vi byrja bli skikkeleg stormannsgalne no, og tenkte at sidan vi var i hovudstaden, skulle vi forsyne oss velja ein real cocktail, ikkje berre den vanlege ølsuppa. "Hot Pepper," stod det på veggen, "kr. 279." Vi liker pepar, så vi bad bartenderen gje oss ein av den sorten. "Det kan eg gjera," svara han, "men den er ikkje god." Dette forfjamsa og fortørna oss: Ei ærleg sjel i Oslo? Vi kunne ikkje tru at det var sant, så vi forlanga å få den fordømde cocktailen likevel. Glaset kom med ei blanding Fireball og Pepsi, og det smakte heilt oppkasteleg. Vi drakk berre ein einaste sup, før vi donerte resten til ein fattig student, og gjenopptok den timelange jakta på pensjonatet vårt.

Com'è gentil

Vinteren var lang i år, og verre blir det sikkert til neste år. Men no er det iallfall vår, tru det eller ei. Vi er så heldige å ha gått ut i ein såkalla farspermisjon, frå denne måndagen av og like til medio september. Vi vonar og trur at vi vil få det hyggeleg i lag med dottera vår, men det kjem naturlegvis an på korleis ho vel å oppføre seg. Uansett er det ei flott årstid å sleppe å arbeide på, sjølv om vi eigentleg liker jobben vår veldig godt.

Då vi forleden stod opp i firetida for å servere barnet litt nattmat, kom vi til å nynne på ei gamal vårvise vi tenkte vi kunne dele med dykk. Våren 2015 sat vi i Lakselv og bala med eit oppdrag frå musikaren Sverre Johan Aal, som sumaren etter vart til ei operaoppsetjing i Øvre Kvam. Det galdt å omsetja librettoen til Donizettis Don Pasquale frå italiensk via engelsk til norsk, riktig nok med god hjelp av Aal sjølv. Sambuaren vår bidrog òg med tonal input, då vi personleg er heller tonedauve. Eit av høgdepunkta i denne operaen er arien til Ernesto (Ernst Otto) idet han ventar på si kjære Norina (Gurine) ute i skogen i tridje akt. "Com'è gentil / la notte a mezzo april," byrjar han på italiensk, og ganske snart kjem koret òg med. På nordtrøndsk vart det som under; la dette vera ord til undring og ettertanke no som våren er på sitt fagraste.

Så blank og fin e natta om vår’n i nord!
Så lett ein bris, og månen e passele stor.
Det ligg eit slør av kjærligheit over jord –
koffor, min ælskede, e du itj hær?
Hør, småe føgla søng
med kjærle stæmme,
den gamle bækken renn,
og sukke tungt.

Så koffor dryg, og lætt mæ sett og vent?
Når æ e dau, e all bruin brent.
Da vil du anger djuft, rop og skrik og bær dæ.
Men da e alt ferr seint, æ kjæm aldri nær dæ!

Jappens solbriller

Vi hadde faktisk med oss eit kamera til påskebridgen i Soknedal i går, då vi tenkte at det kanskje kunne gjera seg med eit bilete av vinnarane i avisa. Men noka fotografering fekk vi ikkje tid til. Det vart i det heile ei veldig hektisk tevling for oss i Soknedal denne onsdagen før skjærtorsdag.

Vi hadde kjøpt med ein haug med bayerar frå RS, Risvollansenteret. Éin kunne vi nyte i baksætet på Villiam Ovesens elbil på vegen oppover, og fullføre på trappa utom Soknahallen, då vi ikkje ville gå inn og risikere å bli bombarderte av makker Stein Bjerksets mas om heimesnikra konvensjonar. Men under sjølve tevlinga var det jo, som det er i dei fleste tevlingar no for tida, alkoholforbod. Ein kan naturlegvis spørja seg kvifor det er så viktig for mange, oss inkluderte, å bryte dette alkoholforbodet. Har ein ikkje, spesielt når ein arbeider som lærar og er varamedlem i kyrkjelydsrådet i Porsanger, eit spesielt ansvar for å prøve å oppføre seg ein smule sømmeleg? Kanskje, men samstundes er vi veldig opptekne av å ha det hyggeleg og sosialt. Enn vidare er vi oppvaksne i ein kultur, den norske, der den normale oppfatninga er at ein ikkje kan ha det hyggeleg og sosialt utan alkohol. Så har vi jo etter kvart vorte småbarnsfedrar, og det legg avgrensingar på dette med sosial hygge. Ein får saktens andre og meir gjevande former for hygge. Men dette har jo gjort at det no er ekstra viktig for oss, dei gongene vi skal vera sosiale, å få maksimalt utbyte av det, kort sagt ha det svært ekstremt hyggeleg, triveleg, koseleg, festleg, flott og artig. Då må det jo nesten vera lov til å ta seg "ein øl"? Ti spørjeteikn og tjue ropeteikn.

Men dei som no kanskje er redde for at påskebridgen i Soknedal vart ei useriøs og usivilisert tevling, kan ta det heilt med ro. Når ein berre kan drikke ute i snøen i pausane mellom rundane, med skjelvande hender fordi det alltid er hundkaldt i Soknedal, seier det seg sjølv at inntaket blir liggjande på eit minimum. Spesielt ille blir det når ein har ein makker som alltid skal gruble og spekulere jamvel i dei mest opplagte situasjonar ved bridgebordet, og såleis skusle vekk nesten alle pausane våre. Som om 99 prosent av bridgen ikkje handlar om rutine og gamal vane! Han hadde forresten sjølv ei flaske gamaldansk i bilen til sambuaren sin, ein bil han konsekvent etterlét vidopen og med nøklane i døra. Men kva hjelpte det, når vi så sjeldan kom oss ut dit. I den fyrste pausen etter tevlingsstarten klokka 17.00, opna vi ein øl. Vi vart ferdige med denne i lunsjpausen klokka 21.00, då vi òg opna ein ny ein. Den neste gongen vi rakk oss ut for å ta ein slurk, hadde det lagt seg eit fint lag is oppå ølet nede i boksen. Då tevlinga var slutt litt over klokka 01.00, hadde ølet vorte til issørpe. Dei siste restane av ølslushen naut vi i bilen på veg attende. Vi hadde då kome på den sedvanlege fjerdeplassen i tevlinga, medan medpassasjer Aksel Hornslien naturlegvis var smørblid etter ein suveren siger, og naut ein Dahls som ikkje var frosen. Sjukt sosialt, vilt hyggeleg!

Av dei mange bileta vi ikkje tok under påskecupen, er det særleg eitt vi angrar på. I ei hylle i veggen på utsida av lokalet, der diverse ølboksar stod og vansmekta, låg nemleg eit par solbriller. Det var ikkje vanskeleg å seia kven dei tilhøyrde, både fordi vedkomande stod der i kvar einaste pause i lag med oss, og fordi vi berre kjenner ein einaste person som konsekvent bruker solbriller med berre eitt glas i, og det både sumar og vinter, påske og jul . De har kanskje gissa det no, at dei tilhøyrde John Arthur "Jappen" Paulsen, som med sin særeigne karisme alltid har vore mellom favorittspelarane våre. Vi føler at dei malplasserte og dysfunksjonelle solbrillene til den renommerte afterskientusiasten Paulsen var ein nokså poetisk metafor for eit eller anna under denne påskas påskecup i Soknedal. Men vi rakk altså ikkje å fotografere dei, og det kan i seg sjølv vera ein svært vakker metafor for eit eller anna.

Hakemamatka

Onnee Kväänikansan päiväle! I dag er det Kvenfolkets dag. Ein liten anekdote i denne samanhengen: På denne tida i 2016 var vi i Skoganvarre for å dekkje eit snøscooterdragrace for avisa Ságat. Mange slags skapningar var forsamla på det islagte Øvrevatnet på den store festdagen: Her var hundar frå baktroppen i Finnmarkslaupet, her var soldatar frå den nærliggjande Porsangmoen militærgarnison, og her var ikkje minst dei einslege mindreårige afghanske asylsøkjarane i kommunen, som vi på den tida hadde gleda av å vera lærarar for. I heller umoderne og uhøvelege vinterklede som var komne til dei gjennom ymse innsamlingsaksjonar i lokalsamfunnet, og med sine mange elleville utrop på pashto og dari, verka dei unge flyktningane ein smule malplasserte i denne spesielle situasjonen. Like fullt kom ein fyrstegongstenande austlending bort til oss med eit spørsmål han openbert hadde lurd fælt på, ved synet av desse merkeleg utsjåande gutungane med så underlege tungemål: "Er dei slike kvenar, dei der?" spurde han.

Frå Kvenfolkets dag 2016, i kyrkja i Børselv, Pyssyjoki. Den kristne asylsøkjaren Sina Rigi, som den gongen budde på mottaket i kvenbygda, las på kvensk frå Apostelgjerningane, om dette med tungetale. Til høgre biskop i Nord-Hålogaland Olav Øygard. 

Dette skulle vel prove at kvenane, ein av dei fem nasjonale minoritetane i Noreg, saktens kan ha bruk for ein eigen dag. Men no skal vi ikkje vera for høge på pæra, for vi visste vel eigentleg fint lite om kvenar vi òg, før vi flytte til Finnmark. Der vart vi til vederlag raskt skolerte, då vår kjære granne Asfrid Olaug Karlsen fekk overtydd oss om å melde oss for Ságat som freelancarar, samstundes som ho føreslo at årsmøtet i den lokale kvenforeininga skulle vera den fyrste store saka vår. Det var ikkje fyrst og fremst dei 25 kuldegradane som fekk oss til å skjelve då vi spaserte til møtet i foreininga som på kvensk har det velklingande namnet Ruijan kväänit, Lemmijokilaiset: Fyrst og fremst var vi nervøse for korleis kvenane ville ta imot ein jypling som oss. Etter kva vi hadde høyrd, skulle dei vera litt som finnar flest, harde på flaska og snøgge med å trekkje kniven. Strikking er visstnok noko typisk kvensk, og det var sagt at ein kvinneleg kvenpolitikar i Porsanger, Porsanki ein gong hadde stukke ein politisk motdebattant med strikkepinnane sine. Men møtet gjekk over all forventning: Kvenforeininga var for det meste hyggelege eldre menneske, som til overmål serverte vaflar. Stemninga var riktig nok skyhøg, med friske fråspark ikkje minst i diskusjonen kring det kvenske folkets nye flagg, som kvenane fyrst no nyleg har nådd ei semje om. Men framfor alt var kvenane sjeleglade for at ein journalist frå den samiske avisa endeleg kom for å dekkje ei av tilstellingane deira; det hadde så visst ikkje skjedd for ofte. No vart dei vel nesten i overkant nøgde med den panegyriske omtala vår av årsmøtet deira: Det kunne verke som dei mistok oss for ein slags nyfrelst kven, ein kven fanga i fransk hugenotts ørvesle kropp, og konsekvensen vart at dei ringde oss personleg kvar einaste gong dei ville ha noko på trykk i avisa. Såleis kom vi til å skrive om kvensk gudsteneste, kvensk konsert, kvensk språkreir, kvensk busstur, kvensk suppe, kvensk aldersheim, kvensk skule, kvensk fjøs, kvenske museumsgjenstandar, kvensk bygd, kvensk institutt, for ikkje å nemne Kvenfolkets dag, og stundom skreiv vi òg i den kvenske avisa Ruijan Kaiku.

Historisk kvensk spikar, fotografert på Revfossnes, Repokoski, i Lakselvdalen våren 2016. Også dette skreiv vi i avisene om. 

Faktum er at vi ikkje har eit einaste kvensk fiber i kroppen. Naturleg nok frykta vi at det harde arbeidet vårt for å tekkjast dei stolte og sterke kvenane kom til å miste all verdi, då også vi svikta Finnmark, for heller å flytte attende til Trøndelag. Men ved eit lagnadens lykketreff var vi likevel ikkje ferdige med det kvenske: Det har seg nemleg slik at sambuaren vår, Vilde, sjølv er ein kven! Prosentar og anna rasehygiene skal vi ikkje spekulere i, det viktige er at ho har formødrer og forfedrar som i sanning var kvenar i ordets rette meining, då dei utvandra frå Kemi og Kuusamo i Finland til sjølve kvenhovudstaden Vadsø, Vesisaari. Det som er endå artigare, er at ho faktisk har byrja interessere seg litt for denne arven. Den nasjonale foreininga Norske kveners forbund, Ruijan Kveeniliitto, nytta Tråante 2017-markeringa til ei eiga fylking på Litteraturhuset i Trondheim, der målet var å skipe eit kvensk lokallag her i Trøndelag. Dette såg vi vårt snitt til å skrive om for Ruijan Kaiku, og greidde å trekkje med oss Vilde som penneberar. Før ho visste ordet av det var ho kontaktperson for det nye lokallaget, og sidan har det berre balla på seg. Sist fredag vart ho endåtil intervjua i radioen om kvenskheita si, dette òg som ein inngang til den store hendinga same aftan: For fyrste gong skulle det haldast ein kvensk aftan i Trondheim! Åstaden var Antikvariatet på Bakklandet. Vilde var ein slags konferansier. Nestleiar Trygg Jakola og leiar Hilja Huru i Norske kveners forbund var komne langvegs frå for å fortelja trønderane om kvenane, og førsteamanuensis i musikk ved NTNU Reidar Bakke informerte om arbeidet sitt med å samle inn kvensk songtradisjon. Men det store høgdepunktet var ein konsert med artistane Trygve Beddari og Anne Margaret Nilsen, busette i Oslo, men sterkt knytte til det kvenske Finnmark og spesielt Pasvik. Vi har hatt gleda av å høyre dei ein gong tidlegare, på Fjordutsikten i Lakselv, Lemmijoki, i regi av nettopp Ruijan kväänit, Lemmijokilaiset, og dei imponerte oss like stort no som då: Den unike blandinga av finsk tango og læstadiansk salmesong, kvenske barneregler og Kalevalas trolldomsgaldrar, og av trekkspel og kantele ikkje minst, sende tankane våre på vandring til ein svært vakker stad. Kvelden var i det heile ein stor suksess, med flust av folk i det veldig hyggelege lokalet.

Sambuaren vår med det nyleg vedtekne kvenske flagget, tinga frå Kvenstua i Alta, Alattio. Det heng sjølvsagt ute på verandaen i dag, sjølv om det offisielle Noreg enno ikkje har godkjent det. 

Kort sagt stiller vi oss heilt og halde attom vår kjære sambuar i arbeidet hennar for kvensaka. Det skulle forresten berre mangle, no som vi endåtil har vorte fedrar til ei kvensk dotter. No gler vi oss berre til å ta henne med i barnehagen og forlange kvensk språkreir frå fyrste dag. Kvensk mat må ho forresten òg få der, typisk innbakt gjedde. Morsmjølka skal ho snart byte ut med kvas, altså brent rugmjøl og vatn, stundom iblanda ei klype salt.

Oikouménen

Folk trur kanskje at dette med å gå på bar er noko svært forderveleg. Men vi veit betre. Seinast her på laurdag måtte vi slå i hel nokre timar i Trondheim sentrum medan sambuaren vår Vilde hadde eit slags babytreff i heimen vår. Gode råd var dyre, så vi gjekk på ein av dei billegare plassane, Bobby’s bar. Vi veit at det er feil å bruke denne apostrofen, men baren sjølv er litt schizofren når det gjeld akkurat dette, og vi må difor, av respekt, veksle mellom å bruke og ikkje bruke han.

Kven denne Bobby er, er uklårt. Han bak disken heiter visstnok Tore. Mang ein gong har han bede oss om å snu i døra, han liker nemleg ikkje folk som berre kjem og tek ein øl eller to, for så å vandre vidare. Vi forstår han godt, for denne baren lever jo av stamgjestane sine, som gjerne sit der frå sola står opp og heilt til dei ramlar av krakkane sine i kveldinga. Skal forresten bartenderen tinge taxi til deg, kostar det 20 kroner, det står på eit oppslag på veggen. Uansett, desse fredsæle menneska er avhengige av tryggleik og stabilitet, dei toler ikkje for mange useriøse spirevippar som oss. Men akkurat denne laurdagen fekk vi faktisk ei hyggeleg helsing då vi kom inn døra, kameraten vår John Gunnar og vi: «Hei, gutta,» sa Tore Bobby. Han må ha vore i eksepsjonelt godt humør.

Folk tenkjer vel no at vi berre vart sitjande der og passivt eta maltsupe som vanleg. Men det er ikkje tilfelle. På veggen på Bobbys oppdaga vi nemleg eit kart, og det var eigentleg dette kartet vi ville skrive om her i dag. Vi har nemleg det eksakt same kartet hengjande på kontoret vårt heime, og det er ingen tvil om at det er eit særs frapperande kart.

Vi har alltid vore interesserte i kart. Seinast i november tvang vi elevane våre til å lære om Ptolemaios, og til jul fekk vi i gåve av mor vår den briljante sakprosaboka Verdensteater av Thomas Reinertsen Berg, om historia til karta, så no skal alt bli så mykje betre. 

Det står at det er produsert av Adressavisa, men det må ha vore for temmeleg mange år sidan. Vi fann det då vi rydda ut or leilegheita til den altfor tidleg avlidne farfaren vår, fred over minnet, utan at vi kan hugse å ha sett det tidlegare. «Kart over deler av Trøndelag og Møre» er tittelen. Det har eit spesielt skrått perspektiv, med blikket mot vest, og gjev eit unikt blikk på geografien kringom Trondheimsfjorden.

På Bobby’s bidrog kartet med mykje god samtale. John Gunnar vart overraska over å finne sitt kjære Titran lengst ute i havgapet, medan atter andre fekk høve til å briljere med anekdotar frå sine eigne respektive heimstader, som Hølonda og Buvika. Det var kort sagt ei urhyggeleg stemning og eit sjukt godt læringsmiljø på Bobbys bar denne laurdag formiddagen, og vi gler oss allereie til å gå dit igjen. Men sidan vi som sagt har det same flotte og nyttige kartet heime, kan det like gjerne hende at vi inviterer alle frå Bobby's opp til oss ein dag.

Bonfire of the Vanities

Nokre gonger er vi rett og slett vilt nøgde med oss sjølve, vi er så geniale at vi hoppar rundt i ein dans à la Homer Simpson: "I am so smart! I am so smart! S-M-R-T! S-M-R-T!" Som no i helga, då vi forlét heimen for å spela andre halvdel av den norske seriemeisterskapen i bridge – i Oslo! Vi har knapt nok vore i Oslo før. Riktig nok var vi der i fjor i same tevling, men vi budde då på Standard Telefon- og Kabelfabrik på Økern, der spelinga òg føregjekk, og vi såg ingen grunn til å gå utom døra i denne postindustrielle, for ikkje å seia postapokalyptiske betongjungelen. Men til denne andre spelehelga hadde Ivar Berg, som tok seg av det merkantile under kaptein Asgeir Langens sjukmelding, tinga hotell midt nede i heksegryta, praktisk talt på Plata, rett ved Oslo børs. Vi har lenge tenkt at det trass alt kunne vore interessant å ta ein nærare kik på dette Noregs Sodoma, sjølv om vi visste på førehand at det kom til å hjarterotopprykkje og mergspalte tilliten vår til alt vi held for sant og heilagt her i verda. Ikkje før var vi komne ut av Oslo sentralstasjon, den romanomspunne såkalla Oslo S, før ein junkie kom ropande etter Stein Bjerkset: "Er ikkje du frå Berkåk?" Bjerkset budde heile sju år i Oslo ein gong i tida, og er openbert enno ein kjent karakter i dette Nord-Europas Gomorra. Seinare i helga skulle han koma til å syne oss både det eine og det andre av attraksjonar i denne syndas avgrunnsdjupe pøl, som Stortinget, Spikarsupa og Theatercaféen.

"Les Fleurs du mal". Ivar Berg, Arnfinn Helgemo, Stein Bjerkset og underteikna i Hyenestaden i helga. Lagkaptein Asgeir Langen deltok ikkje andre spelehelg. 

Men til poenget: Det er laurdag aftan, og etter enda bridgespeling sit vi på Stortorvets Gjæstgiveri, ein gamal, elegant og ærverdig restaurant, ein liten oase i denne jammerdalen av ein by. Etter ein kalvetartar og ei nesten like blodig and, komne til desserten ingen skal ha, blir det tilbod om kaffi. "Tja, har du karsk?" spør Bjerkset servitrisa. Ho ser ut som eit spørjeteikn. "Altså, kaffi med noko oppi," utbroderer han, som alltid på ein demonstrativt brei soknedalsdialekt. Ho er like villrådig. "Kaffi med brennevin i," forklårar han, og omsider ser ho ut til å forstå. Etterpå kjem riktig nok kollegaen hennar attende for å forsikre seg om at tinginga er oppfatta rett, men uansett: "Du kan ikkje forvente at ein person som ikkje er norsk skal vita kva karsk er," seier vi, ufaglærde pedagogar som vi er. "Ikkje norsk? Ho der er frå tjukkaste Oslo," hevdar Bjerkset. "Nei, ho har ein eller annan utanlandsk aksent," erklærer vi. "Skal vi vedde?" spør Bjerkset, i staden for ganske enkelt å trekkje kniven, som han longo ville gjort om han var heime på kroa på Berkåk. Vi blir samde om ein innsats på ein båt, altså hundre spenn. Det irriterer oss i ettertid at vi ikkje satsa meir, så brennsikre som vi var i saka vår, men vi hadde teke ein øl på t-banen og tenkte ikkje klårt. 

Då servitrisa kom attende med kaffikasken, innrømte ho villig at ho kom frå Helsinki. Hundre blanke grunkar på oss! Ein liten formue for ein melhusbygg i hovudstaden! Men mange timar seinare, då vi og Bjerkset skulle frå Scotsman pub attende til hotellet på Plata, fekk han lurd oss til å betala dobbelt så mykje for transport i ein rickshaw. Trøytte og blakke og merkte for livet av dette oppkastelege sotholet av ein by, var det så vidt vi fekk karra oss nordover att på sundagen. Men di større var gleda over gjensynet med heimen og familien. Farvel, store skjøkje! Farvel, Babylon! Måtte vi sleppe å sjå deg igjen.