Frå dei mange til dei fåe

Vi studerte i vår tid nordisk litteratur, og det er jo flott det. Men ein kan bli litt metta, for kva er det eigentleg folk skriv litteratur om her på berget? Luksusproblem, stort sett berre luksusproblem. Fåe i Noreg har anna enn luksusproblem. Då reknar vi med oss sjølve, naturlegvis, vi er truleg dei mest forvente, sybarittiske og innbilske av alle, skriv ikkje om anna enn tull og tøys, men prøver å framstille det som "viktig", "interessant", "klokt". Poenget er: Det løner seg sannsynlegvis å lesa bøker av utlendingar, og då meiner vi veldig utanlandske utlendingar, ikkje andre skandinavar, vesteuropearar, vestlege. Då kan ein lære om dei interessante delane av verda, der folk verkeleg har verkelege problem å stri med. Vi vil seia det så sterkt at jo lengre unna Noreg ein forfattar har opphavet sitt, di betre. No skal det seiast at Trondheims antipode ligg langt pokker i vald i Sørishavet ein stad imellom New Zealand og Antarktis, men de forstår kva vi meiner.

Aberet er at mange bøker frå fjerne himmelstrok aldri blir omsette til eit tungemål ein som nordmann kan fatte kvidderet av. Men det hender heldigvis at nokon tek seg bryet med å gjera eit slikt storarbeid. I tilfellet Mann, tiger, som boka heiter på norsk, har omsetjinga riktig nok gått via engelsk. Det er forståeleg, for kor mange i Noreg meistrar indonesisk? Forfattaren av denne fantastiske romanen, Eka Kurniawan, kjem nemleg frå Java. Labodalih Sembiring har omsett verket til engelsk, Hedda Vormeland førd det vidare til norsk.

Briljant roman. Eka Kurniawans Mann, tiger.

Det er betre at de set dykk ned og les boka, enn at vi skal lire av oss eit voluminøst handlingsreferat og ein kvasiintellektuell analyse. Men vi kan seia såpass at romanen krinsar kring eit drap. Men det er inga tradisjonell kriminalhistorie, for vi får vita namn på både mordaren og offeret i fyrst setning. Likevel held forfattaren oss fanga i grepet sitt, idet han meisterleg manar fram den triste familiehistoria som gjer den unge hovudpersonen til drapsmann. Språket er rett på sak, poengtert og pregnant, og likevel gjev Kurniawan eit tillitvekkjande bilete av eit heilt lokalsamfunn, og av ein kultur vi for vår del veit altfor lite om. Vi skal på ingen måte påstå at heile Indonesia kan lesast inn i denne eine romanen, for det dreier seg trass alt om eit enormt land både i utstrekning, folketal og kulturell diversitet. Di smartare er det jo å skjerpe sansane og fylgje med, når det byd seg ein sjeldsynt sjanse til å få eit innblikk i denne store, fjerne øynasjonen.

Det romanen i botn og grunn handlar om, er vel å merkje internasjonalt. Vi kan oppsummere det med eit einaste ord, fattigdom.  Heilt konkret materiell og økonomisk fattigdom, av det slaget som var utbreidd i Noreg for ikkje lenge sidan, og som framleis held enorme folkemengder nede den dag i dag. Sjølv om dei forskjellige karakterane i romanen har varierande motiv for dei negative handlingsmønstra sine, er det fattigdommen, og avgrunnen mellom dei fattige og dei rike, som driv forteljinga fram mot katastrofen ho både byrjar med og sluttar med. Her i Noreg kan vi skrive så blekket fyk om tidsklemma i kvardagslivet og kjønnsrollefordelinga i ekteskapet og det evinnelege spetakkelet i sosiale media. Vi har mat, hus og klede, hyggelege og interessante jobbar, masser av innhaldsrik fritid, og alt dette basale tek vi for gjeve, for noko vi fortener og har rett på. Men om ein bur i ei rønne og knapt har mat til seg sjølv og ungane sine, korleis skal ein då makte å skrive bøker? I Mann, tiger har Kurniawan greidd eit sant kunststykke, nemleg å gje ei røyst til nokre av desse "jordas fordømde", for å bruke Franz Fanons mest kjende frase. Dei finst det uhorveleg mange av, men kor ofte les vi skjønnlitteratur som handlar om dei?