Gjennom heile oppveksten høyrde vi knapt anna enn fabuleringar kring dette Hølet oppi Flå. Det var særleg farfaren vår, som generelt var lidenskapeleg interessert i lokalhistorie, som drøfta emnet dag ut og dag inn. Bittert er det då å tenkje på at han aldri, så lenge han levde, fekk teke med sonen sin, far vår, til det fordrøymde Hølet. Det kan framstå som puslete og daddelverdig. Men hugs at dette var ei anna tid, og fråstandane mellom Melhus og Flå var enorme, over hundre gonger så store som dei no er. Minst eit år på geiteryggen ville ei slik ferd ha teke, kvar veg, og det gjennom eit ugjestmildt og framandt landskap fylt til randa av dei fryktelegaste buskmenn og kannibalar. Vidare kan ein kanskje dadle vår eigen far, for at han ikkje retta opp synda til far sin, og tok med oss, sonen sin, til Hølet oppi Flå. Men han må frikjennast på alle tiltalepunkt: Han visste jo slett ikkje vegen.
No er det nye tider, breie vegar og automobilar har gjort verda mindre. Flå er ikkje lenger det utilgjengelege Shangri-La det ein gong var. Vår gode ven Erlend Gaustad har faktisk ei mor som bur der i kverven. Så då han nyleg var heime frå Sunnmøre for å vitje mor si, og ringde og inviterte oss med til nettopp Hølet oppi Flå, då var vi ikkje tunge å be. Vi kledde dotter vår i pesk og komagar og la oss på hjul, eller kva det heiter.
Dei som ikkje er så velorienterte i verdshistoria som oss, lurer kanskje no på kva dette Hølet oppi Flå eigentleg er for noko. Til dette må det seiast at ei så kompleks og mangefasettert historie knappast kan ytast rettferd på ein tabloid blogg. Det er trass alt skrive tallause bøker, hefte, artiklar og songar om emnet, og vi skal lova dykk at farfaren vår fekk oss til å lesa og syngje dei alle, og det med glede. Men i kortform går historia som fylgjer: Singsåsbyggen Johan Fløttum (1893–1923) utviste alt i ung alder spesielle mystiske evner, som ville fått Snåsakallen til å likne ein professor i elementær aritmetikk. Han trong ikkje lesa ei bok, for han visste, utan å ha opna henne, nøyaktig kva som stod i henne. Folk frå fjern og nær kontakta han når dei trong hjelp, særleg med å finne att ting som hadde forsvunne. Då den vesle jenta Gudrun sporlaust forsvann i Kristiania i 1907, var det nettopp "Fløttumsguten" som måtte til pers og fortelja kvar det hadde vorte av henne. Det var mykje ansvar å leggje på ein 14 år gamal gut, men etter litt om og men "såg" han at jenta hadde vorte teken av tater, som naturleg var. Taterbanden hadde drege henne med seg til ein særskilt bergknaus i Flå i Trøndelag, og der oppe sat dei og ruga på henne, meinte Fløttum. Dette vart opptakta til eit nasjonalt hysteri av tragikomiske proporsjonar. På det meste skal over tusen menneske ha svinsa og svansa kring denne kollen i Flåmarka på jakta etter tatrane og vesle Gudrun. Då dei ingenting fann, gjekk dei ut frå at tatrane på eitkvart vis måtte ha forskansa seg inne i sjølve berget, og dei brukte difor dynamitt for å koma seg djupare inn og ned. Resultatet er tydeleg den dag i dag, på staden som har fått namnet Gudrunhula. Men vesle Gudrun, ho vart funnen daud i hovudstaden noko seinare. Ingen kunne prove at ein einaste tater hadde noko som helst med det å gjera, sannsynlegvis var det ei ulykke, og Fløttumsguten gjekk attende til å finne forsvunne sauar og gifteringar.
Likevel heldt vi sjølvsagt augo opne for spor etter tater, då vi vandra i retning Gudrunhula med Gaustad og sambuaren hans Line Vatneødegårdmork. Dei hadde med seg dottera si, Maja, nokre månader yngre enn vår eiga Lindis. Alt dette var naturlegvis svært spennande for småjentene, for ingen av dei hadde sett ein ekte tater før, og dei var nok endå meir merksame enn oss vaksne på alle slags fotavtrykk i bakken og underlege lydar inne frå buskar og tre. Framme ved sjølve hula, kraup dei elegant og smidig inn i dei aller trongaste sprekkene i berget, i von om å få eit glimt av den eksotiske arten. Naturlegvis fekk dei streng melding om å vera forsiktige, for ein veit jo aldri kva tatrane kan finne på av spissbur og det som verre er, i sær no i hekketida. Det var ikkje fritt for at nokre vonbrotne tårer trilla over kjakane deira, då dei ikkje såg snurten av ein einaste liten fant. Men då fekk vi òg ein moral og ein lærepening ut av dagen: "Når de blir vaksne," sa vi til småjentene, "må de sprengje berget grundigare enn generasjonane før dykk har gjort."
No er det nye tider, breie vegar og automobilar har gjort verda mindre. Flå er ikkje lenger det utilgjengelege Shangri-La det ein gong var. Vår gode ven Erlend Gaustad har faktisk ei mor som bur der i kverven. Så då han nyleg var heime frå Sunnmøre for å vitje mor si, og ringde og inviterte oss med til nettopp Hølet oppi Flå, då var vi ikkje tunge å be. Vi kledde dotter vår i pesk og komagar og la oss på hjul, eller kva det heiter.
Dei som ikkje er så velorienterte i verdshistoria som oss, lurer kanskje no på kva dette Hølet oppi Flå eigentleg er for noko. Til dette må det seiast at ei så kompleks og mangefasettert historie knappast kan ytast rettferd på ein tabloid blogg. Det er trass alt skrive tallause bøker, hefte, artiklar og songar om emnet, og vi skal lova dykk at farfaren vår fekk oss til å lesa og syngje dei alle, og det med glede. Men i kortform går historia som fylgjer: Singsåsbyggen Johan Fløttum (1893–1923) utviste alt i ung alder spesielle mystiske evner, som ville fått Snåsakallen til å likne ein professor i elementær aritmetikk. Han trong ikkje lesa ei bok, for han visste, utan å ha opna henne, nøyaktig kva som stod i henne. Folk frå fjern og nær kontakta han når dei trong hjelp, særleg med å finne att ting som hadde forsvunne. Då den vesle jenta Gudrun sporlaust forsvann i Kristiania i 1907, var det nettopp "Fløttumsguten" som måtte til pers og fortelja kvar det hadde vorte av henne. Det var mykje ansvar å leggje på ein 14 år gamal gut, men etter litt om og men "såg" han at jenta hadde vorte teken av tater, som naturleg var. Taterbanden hadde drege henne med seg til ein særskilt bergknaus i Flå i Trøndelag, og der oppe sat dei og ruga på henne, meinte Fløttum. Dette vart opptakta til eit nasjonalt hysteri av tragikomiske proporsjonar. På det meste skal over tusen menneske ha svinsa og svansa kring denne kollen i Flåmarka på jakta etter tatrane og vesle Gudrun. Då dei ingenting fann, gjekk dei ut frå at tatrane på eitkvart vis måtte ha forskansa seg inne i sjølve berget, og dei brukte difor dynamitt for å koma seg djupare inn og ned. Resultatet er tydeleg den dag i dag, på staden som har fått namnet Gudrunhula. Men vesle Gudrun, ho vart funnen daud i hovudstaden noko seinare. Ingen kunne prove at ein einaste tater hadde noko som helst med det å gjera, sannsynlegvis var det ei ulykke, og Fløttumsguten gjekk attende til å finne forsvunne sauar og gifteringar.
Ei av mange opningar inn i berget, ved Gudrunhula i Flåmarka. Her kan tater når som helst koma hoppande ut. Foto ved Line Ødevatnemorkgård.
Likevel heldt vi sjølvsagt augo opne for spor etter tater, då vi vandra i retning Gudrunhula med Gaustad og sambuaren hans Line Vatneødegårdmork. Dei hadde med seg dottera si, Maja, nokre månader yngre enn vår eiga Lindis. Alt dette var naturlegvis svært spennande for småjentene, for ingen av dei hadde sett ein ekte tater før, og dei var nok endå meir merksame enn oss vaksne på alle slags fotavtrykk i bakken og underlege lydar inne frå buskar og tre. Framme ved sjølve hula, kraup dei elegant og smidig inn i dei aller trongaste sprekkene i berget, i von om å få eit glimt av den eksotiske arten. Naturlegvis fekk dei streng melding om å vera forsiktige, for ein veit jo aldri kva tatrane kan finne på av spissbur og det som verre er, i sær no i hekketida. Det var ikkje fritt for at nokre vonbrotne tårer trilla over kjakane deira, då dei ikkje såg snurten av ein einaste liten fant. Men då fekk vi òg ein moral og ein lærepening ut av dagen: "Når de blir vaksne," sa vi til småjentene, "må de sprengje berget grundigare enn generasjonane før dykk har gjort."
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar