Det store spelet

Vi skulle eigentleg vore bonde. Vi måtte vel å merkje ha byrja tidleg i ungdomsåra våre. Det var då det forferdelege skjedde: Gamalonkelen vår Erik døydde, og ingen i slekta melde interesse for å overta garden hans, som òg var heimgarden til Magne, farfaren vår. For han var det at garden skulle forsvinne ut av slekta ein nærast utenkjeleg tanke. Han vende seg difor til einberningssonen sin Helge, far vår, for å freista overtala han til å nytte forkjøpsretten sin og bli bonde. Men far vår var ingen utprega bondetype, tvert imot. Han var riktig nok glad i Tarjei Vesaas, og sa han følte seg som Per Bufast, odelsguten i Det store spelet. "Du skal bli på Bufast all din dag," seier far til Per, men Per vil ikkje overta slektsgarden, vil ikkje "lære å elske jord". Inspirerte av dette las vi sjølve den gamle romanen, og ganske snart var det vi som følte oss som Per Bufast: Då far vår nekta å bli bonde, gjekk farfaren vår nemleg til oss. Ikkje veit vi kvar vi, som nettopp hadde byrja på ungdomsskulen, skulle fått pengane til kjøpet ifrå, og endå mindre korleis vi skulle greidd å drive ein gard, når vi knapt nok kunne å knyte skolissene våre. Men det er jo fascinerande å tenkje på kor annleis livet vårt kunne vorte, om vi hadde valt den leida der. Akkurat no kunne vi ride fordrukne rundt på ei geit i dei bratte åsane kring Skjetne-garden, og skoda utover vårt eige eldorado av jord og skog. I staden sit vi her ved ein datamaskin, som ein vanleg idiot. Garden vart selt, og det til ein kakse av siste sort, som ikkje drygde lenge med å brenne ned den ærverdige låna, og i staden byggje opp eit latterleg utsjåande palass i verste Røkke-stil. Sic gloria transit mundi.

Magne Skjetne med to firbeinte vener. Utsynet over dalen gjer det openbert at vi her er i nærleiken av heimgarden hans på Melhus' vakraste vestkant. 

Grunnen til at vi igjen byrja tenkje på denne gamle historia, er at farfaren vår døydde for ei dryg vekes tid sidan. Vi var der då det skjedde, såg han sovne stille inn. No på fredag la vi han i jorda, jamsides farmora vår utom den gamle steinkyrkja på Melhus. Salmane var trauste og velkjende, berarane var berre menn, kista var enkel, og gravsteinen er enkel han òg. Ikkje noko av alt det moderne fiksfakseriet. Under gudstenesta heldt vi ei minnetale, som i grunnen handla om akkurat det same: Farfaren vår var ein mann av den gamle skulen, og det var nettopp difor vi likte han så utruleg godt. Han var ein heidersmann, ein utdøyande rase i ei tid der alle skal mjøle si eiga kake, gjera mest mogleg ut av seg sjølve, rope høgare enn alle andre. Eg trur ikkje nokon kan påstå at dei har noko uoppgjort med Magne Skjetne. Han heldt seg på den smale stigen, gjorde det han skulle og klaga aldri. Det viktige for han var dei tradisjonelle verdiane, det var slekta, venene og heimbygda. Han utviste måtehald på eigne vegner, og samstundes stor gjestfridom og stor omtanke for andre. Med han døyr òg ein verdifull del av den segnomsuste bygda Melhus, som han lærde oss å bli glad i. Dei sjeldsynte kunnskapane hans om lokalhistoria, om menneske, gardar, stadnamn og dialektord er gått tapt. Det er eit stort tap for mange, ikkje minst for oss. Men det vi rakk å lære av han, skal vi ta med oss vidare i livet, og vonarleg ein dag få lære bort til vårt eige avkjøme. Til slutt eit dikt som kan høve godt i denne stunda, klassikaren "Snø og granskog" av Tarjei Vesaas.

          Tale om heimsleg –

          Snø og granskog 

          er heimsleg.

          Frå første stund

          er det vårt.

          Før nokon har fortalt det,

          at det er snø og granskog,

          har det plass i oss –

          og sidan er det der,

          heile, heile tida.

          Meterdjup fonn

          kring mørke tre

          – det er for oss!

          Innblanda i vår eigen ande.

          Heile, heile tida,

          om ingen ser det,

          har vi snø og granskog med.

          Ja, lia med snøen,

          og tre ved tre

          så langt ein ser,

          kvar vi er,

          vender vi mot det.

          Har i oss ein lovnad

          om å koma heim.

          Koma heim,

          gå borti der,

          bøyge greiner,

          – og kjenne så det fer i ein

          kva det er å vera der ein høyrer til.

          Heile, heile tida,

          til det er sløkt

          i våre innlandshjarte.